Đọc hiểu văn bản: TÔI NGOAN TRONG BAO LÂU (Chương 7, Xin cho tôi một vé đi tuổi thơ, Nguyễn Nhật Ánh)
Đề bài 1: Đọc văn bản và thực hiện các yêu cầu:
Tôi tự hỏi, sau những thất bại nặng nề trong nỗ lực chinh phục những đổi thay. Tôi nghĩ, để làm hài lòng người lớn đâu có gì khó. Ðiều quan trọng là tôi có muốn làm hay không.
Ba mẹ tôi muốn ngày nào tôi cũng thuộc bài trước tám giờ tối ư?
Ngay trưa hôm đó, tôi thức dậy lúc ba tôi còn đang ngáy khò khò và lập tức ngồi vào bàn học, không cần ba mẹ tôi thúc giục hay nhắc nhở như mọi lần.
“Ở làng quê, người dân thường sống bằng nghề trồng trọt, chăn nuôi, chài lưới và các nghề thủ công, xung quanh nhà thường có vườn cây, chuồng trại, đường làng nhỏ, ít có người qua lại. Ở đô thị, người dân thường đi làm trong các công sở, cửa hàng, nhà máy, nhà ở tập trung san sát, đường phố có nhiều người và xe cộ đi lại”.
Những đoạn văn như thế, thực ra không có gì đặc biệt, thậm chí chỉ là lặp lại những điều tôi mắt thấy tai nghe.
Nhưng ngay cả những đoạn văn đơn giản nhất nếu vào tai này lại ra tai kia nhanh như chớp thì nó vẫn không đọng lại trong đầu bạn được.
Tôi vốn dĩ là một thằng bé không giỏi tập trung. Bao giờ ngồi học, tâm trí tôi cũng bị lãng đi bởi một chuyện gì đó, bất cứ là chuyện gì.
Tôi nhớ lúc tôi học bảng chữ cái. Thật là khốn khổ khốn nạn!
Cô giáo dạy tôi:
– “O tròn như quả trứng gà
Ô thì đội mũ, ở thì thêm râu”.
Lúc nghe những câu vần vèo đó, tôi không tìm cách phân biệt các mẫu tự mà cứ liên tưởng đến cái mũ của chú Nhiên, một cái mũ nhọn màu xanh sẫm bằng vải nỉ dày, có chóp nhọn. Loại mũ đó bây giờ không còn ai đội, cũng chẳng ai buồn sản xuất nữa nhưng hồi đó nó là một kì quan đối với bọn nhóc mũi thò lò như tôi.
Tôi rất thèm được đội lên đầu chiếc mũ của chú Nhiên, đội một tẹo thôi rồi trả lại cũng đã vô cùng sung sướng. Tất nhiên chú Nhiên thấy chuyện đó chẳng có gì nghiêm trọng: tôi đội chiếc nón bảo bối đó trước tia nhìn chằm chằm của chú, nếu muốn nghịch phá tôi cũng chẳng có cơ hội.
Rồi tôi nghĩ đến ông ngoại con Tí sún. Tôi nghĩ đến chòm râu của ông. Chòm râu của ông chẳng có chút gì giống dấu ơ. Nó dài và thẳng, rậm rạp, mỗi khi ăn phở ông phải dành riêng một tay để vén râu cho khỏi ướt.
Tôi nghĩ ngợi lung tung, liên tưởng đủ thứ và khi cô giáo chỉ tay vào chữ ơ hỏi tôi đây là chữ gì thì tôi cà lăm:
– Thưa cô đây là chữ… chữ…
Tôi biết cái chữ cô giáo hỏi là chữ ô hoặc chữ ơ, nhưng nó đích thực là ô hay ơ thì tôi không quả quyết được. Trong đầu tôi lởn vởn hình ảnh chú Nhiên và ông ngoại con Tí sún nhưng người nào là ô, người nào là ơ thì tôi lại quên béng!
Thấy tôi lúng búng hàng buổi, cô giáo thương tình:
– “O tròn như quả trứng gà
Ô thì đội mũ, còn chữ gì là có râu?
Tôi mừng quýnh:
– Thưa cô là chữ ơ ạ!
Một nhà thông thái nào đó đã dùng chữ “mặt” để chỉ con chữ. Mặt chữ – một cách nói tuyệt vời!
Chuyện đầu tiên của học trò vỡ lòng là làm quen với mặt chữ, sau đó phải nhớ mặt chữ. Giống như làm quen với người nào đó và phải nhớ mặt họ.
Hai mươi bốn chữ cái là hai mươi bốn gương mặt mà bất cứ đứa trẻ nào cũng buộc phải làm quen trước khi ý thức rằng đây là những gương mặt sẽ đi theo mình suốt đời.
Ðó không phải là một đòi hỏi phức tạp nhưng với đầu óc vẩn vơ như tôi thì làm thế nào để phân biệt được và gọi đúng tên từng người trong hai mươi bốn mặt người mới quen đó lại là một điều quá sức.
Bao giờ cũng vậy, tôi nhìn các con chữ một hồi thì hay các con chữ không còn là con chữ mà thay vào đó vô số hình ảnh không biết từ đâu hiện ra lấp đầy tâm trí tôi.
[…]
Thực ra tất cả những lời con cà con kê nãy giờ chỉ đơn giản là muốn nói rằng hồi tám tuổi tôi đã là một đứa bé đầu óc luộm thuộm, luôn mất tập trung.
Và tôi đang muốn nói tiếp rằng đến một ngày, tôi quyết bắt cái đầu óc mất tập trung đó tập trung cao độ, chỉ để tự chứng minh một điều: muốn làm ba mẹ hài lòng là điều vô cùng đơn giản mà bất cứ đứa trẻ nào nếu muốn cũng đều làm được.
Tôi đã học bài như điên, tôi vùi đầu vào tập không cả ăn chơi, mặc kệ tiếng réo gọi tuyệt vọng của thằng Hải cò, con Tủn và con Tí sún không ngừng đập vào cửa sổ.
Tôi học như thể ngày mai tôi sẽ chết.
Tôi ngốn ngấu những con chữ như ngốn mì gói
Tôi tụng bài đến rã họng và thuộc nhoay nhoáy.
Trước giờ cơm chiều, tôi không còn gì để học nữa. Hầu như tôi đã nuốt cả đống sách vở vào bụng.
Nghe tôi trả bài vanh vách, ba tôi dụi mắt năm sáu cái liền, nức nở khen, nếu không giỏi kiềm chế có lẽ ông đã ôm chầm và nhấc bổng tôi lên:
– Thật không thể tưởng tượng được!
Ông nói giọng sụt sịt và hình như ông rơm rớm nước mắt.
Mẹ tôi sợ quá:
– Con có sao không hả con?
Bà sờ tay lên trán tôi, lo lắng:
– Chắc con phải đi bác sĩ thôi!
[…]
Thực hiện các yêu cầu:
Câu 1. Văn bản được kể theo ngôi nào? Nêu tác dụng của ngôi kể đối với việc thể hiện suy nghĩ và cảm xúc của nhân vật “tôi”?
Câu 2. Nêu chủ đề của văn bản. Dựa vào những đặc điểm, dấu hiệu nào em xác định như vật?
Câu 3. Chỉ ra một phần dẫn trực tiếp có trong văn bản.
Câu 4. Theo nhân vật “tôi”, để làm hài lòng ba mẹ có khó không? Điều quan trọng nhất để làm được điều đó là gì?
Câu 5. Đề làm hài lòng ba mẹ, việc đầu tiên nhân vật “tôi” đã làm là gì?
Câu 6. Chi tiết nào trong bài cho thấy nhân vật “tôi” là một đứa trẻ thường xuyên mất tập trung khi học?
Câu 7. Vì sao nhân vật “tôi” lại nhầm lẫn giữa chữ ô và chữ ơ khi cô giáo hỏi?
Câu 8. Hành động lao vào học bài “như điên”, tụng bài “đến rã họng” của nhân vật “tôi” thể hiện sự thay đổi nào trong suy nghĩ hoặc quyết tâm của nhân vật? Kết quả của sự nỗ lực ấy là gì?
Câu 9. Nêu tâm trạng và cảm xúc của ba và mẹ khi thấy nhân vật “tôi” học thuộc bài vanh vách.
Câu 10. Từ câu chuyện học tập của nhân vật “tôi”, anh/chị có thể rút ra thông điệp hoặc bài học gì về sự tập trung và nỗ lực trong học hành?
Đề bài 2. Đọc văn bản và thực hiện các yêu cầu:
[…] Tôi chí thú sưu tập hết điểm 10 này đến điểm 10 khác và ngày ngày sung sướng bởi trong những tiếng trầm trồ của tụi bạn. Lần đầu tiên trong đời tôi cảm thấy học giỏi không phải là chuyện gì đáng chán, nhất là trong thời gian đó tôi luôn khoan khoái bắt gặp tiếng cười của con Dung điệu xen lẫn trong những tiếng xuýt xoa của tụi bạn.
Con Dung điệu thật ra chẳng xinh đẹp gì, chỉ được mỗi cái làm điệu, nhưng tiếng cười của nó luôn khiến tôi tò mò. Tiếng cười của nó nghe như tiếng nhạc, hễ nó cất tiếng lên là tôi nhận ra ngay. Tôi thích tiếng cười đó từ lâu và lần nào cũng vậy hễ con Dung điệu cất tiếng cười là tôi không kềm được một cú liếc xéo về phía nó.
Thực lòng mà nói, tôi thích con Tủn hơn con Dung điệu. Giọng cười con Tủn không hay bằng Dung điệu nhưng nó hơn con Dung điệu ở chỗ nó có lúm đồng tiền. Con gái mà có lúm đồng tiền trông duyên tệ.
Con Tủn chỉ có mỗi cái tật xấu là khoái chơi với thằng Hải cò. Gần đây, nhờ chiếc điện thoại di động của chú Nhiên, tôi rủ con Tủn đi chơi được hai lần. Nhưng từ ngày ba tôi cấm tôi nghịch điện thoại thì con Tủn lại tiếp tục cặp kè với Hải cò như trái đất tiếp tục quay quanh mặt trời khiến tôi chán đời khủng khiếp.
Tôi quyết định không thèm quan tâm con Tủn nữa. Tôi sẽ rủ con Dung điệu đi dạo một chút, lai rai một chút và cố nghĩ cách làm sao cho chuyện hẹn hò đó diễn ra trước mặt con Tủn.
Khi nổi sùng lên thì tôi nghĩ vậy, nhưng khi gặp mặt con Dung điệu thì tôi không còn thấy háo hức với ý định đó nữa. Tôi vẫn chờ đợi để nghe tiếng cười của nó reo lên giòn giã bên tai, nhưng lại chẳng muốn rủ nó đi chơi, chả hiểu tại sao.
Tất nhiên, bây giờ thì tôi hiểu. Bây giờ, sau nhiều lần yêu, tôi nhận ra rằng không phải một cô Dung nào đó thay thế một cô Tủn nào đó trong trái tim một chàng cu Mùi nào đó sẽ làm hỏng định nghĩa về tình yêu mà vấn đề là khi cuộc tình vừa đổ vỡ thì ngay sau đó người ta không thể nào hào hứng bắt đầu một cuộc tình mới nếu vết thương lòng chưa kịp lành miệng. Cũng như người ta không thể tiến hành tốt một cuộc chiến tranh trên đống đổ nát của cuộc chiến tranh trước đó nếu không có thời gian để hồi phục. Hồi tám tuổi, tình yêu là một cái gì xa lạ với tôi. Nhưng dù không hẳn là yêu thì sự quyến luyến tự nhiện giữa một đứa con trai và một đứa con gái cũng tuân thủ theo những quy luật tình cảm y như quy luật mà đứa con trai đó và đứa con gái đó phải tuân thủ khi chúng lớn lên.
[…]
Câu 1. Văn bản được kể theo ngôi nào? Nêu tác dụng của ngôi kể đối với việc thể hiện suy nghĩ và cảm xúc của nhân vật “tôi”?
Câu 2. Nêu chủ đề của văn bản. Dựa vào những đặc điểm, dấu hiệu nào em xác định như vật?
Câu 3. Nhân vật “tôi” cảm thấy thế nào khi liên tục đạt điểm 10 và được bạn bè trầm trồ khen ngợi?
Câu 4. Vì sao tiếng cười của Dung điệu lại gây sự tò mò và thu hút đối với nhân vật “tôi”?
Câu 5. Vì sao nhân vật “tôi” thích Tủn hơn Dung điệu, dù tiếng cười của Tủn không hay bằng?
Câu 6. Điều gì làm nhân vật “tôi” thất vọng và quyết định không quan tâm đến Tủn nữa?
Câu 7. Hành động nhân vật “tôi” quyết định rủ Dung điệu đi chơi để chọc tức Tủn cho thấy điều gì về tâm trạng và cách ứng xử trẻ con của cậu trong câu chuyện?
Câu 8. Chi tiết nhân vật “tôi” không kìm được mà luôn liếc xéo về phía Dung điệu mỗi khi nghe tiếng cười của cô có ý nghĩa gì trong việc thể hiện cảm xúc thầm kín của nhân vật?
Câu 9. Qua những rung động đầu đời và sự trưởng thành trong nhận thức tình cảm của nhân vật “tôi”, văn bản muốn gửi đến người đọc thông điệp?
