PHẦN I. ĐỌC HIỂU (4.0 điểm)
Đọc văn bản:
MÁI ẤM GIA ĐÌNH
Nếu ngọn gió nào dẫn con đến phương trời xa thẳm
Con đừng quên lối về nhà
Nơi thung sâu khơi nguồn ngọn gió…
Nếu cánh chim nào chở cơn lên thăm mặt trời cháy đỏ
Con đừng quên lối về nhà
Nơi sớm chiều vẫn nhen ngọn lửa
Nếu vạt mây nào đưa con lên chơi với ngôi sao xanh biếc
Con đừng quên lối về nhà
Suối trong con tắm mình thuở bé…?
(Trương Hữu Lợi, Bài hát con kiến, NXB Đồng Nai, TP. Hồ Chí Minh, 1998, tr. 60 – 61)
Thực hiện các yêu cầu:
Câu 1: Bài thơ được viết theo thể thơ nào? Việc lựa chọn thể thơ ấy có tác dụng gì trong việc thể hiện tình cảm của tác giả?
Câu 2. Mái ấm gia đình được gợi lên qua những hình ảnh nào? Những hình ảnh đó giúp em hiểu gì về ý nghĩa của hai chữ “gia đình”?
Câu 3. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ điệp ngữ được sử dụng trong bài thơ.
Câu 4. Trình bày suy nghĩ về câu thơ: “Con đừng quên lối về nhà”. Qua đó, em hiểu gì về tình cảm của tác giả đối với gia đình và quê hương.
Câu 5. Với góc nhìn của người trẻ, em hãy chỉ ra một thông điệp mà em tâm đắc được gợi lên từ bài thơ trên ? Để thực hiện thông điệp của tác giả, bản thân em sẽ làm gì?
PHẦN II. VIẾT (6.0 điểm)
Câu 1. Viết đoạn văn (Khoảng 200 chữ), phân tích, cảm nhận bài thơ MÁI ẤM GIA ĐÌNH (Trương Hữu Lợi)
Câu 2. Thời đại thay đổi kéo theo những khác biệt ngày càng lớn giữa các thế hệ. Khoảng cách ấy, nếu không được thu hẹp, sẽ trở thành rào cản cho sự gắn kết trong gia đình và xã hội.
Em hãy viết một bài văn nghị luận trình bày suy nghĩ về những việc học sinh cần làm để tăng cường kết nối bản thân với các thế hệ trong gia đình.
* GỢI Ý TRẢ LỜI:
PHẦN I. ĐỌC HIỂU (4,0 điểm)
Câu 1. Bài thơ được viết theo thể thơ nào? Việc lựa chọn thể thơ ấy có tác dụng gì trong việc thể hiện tình cảm của tác giả?
Trả lời:
– Bài thơ được viết theo thể thơ tự do, không gò bó về số câu, số chữ hay cách ngắt nhịp.
– Tác dụng: Thể thơ tự do giúp cho nhịp điệu bài thơ trở nên linh hoạt, tự nhiên; diễn tả dòng cảm xúc chân thành, sâu lắng của tác giả khi nhắn nhủ con về tình yêu thương và sự gắn bó với mái ấm gia đình.
Câu 2. Mái ấm gia đình được gợi lên qua những hình ảnh nào? Các hình ảnh đó giúp em hiểu gì về ý nghĩa của hai chữ “gia đình”?
Trả lời:
– Mái ấm gia đình được gợi lên qua những hình ảnh:
– “lối về nhà”, “thung sâu khơi nguồn ngọn gió”, “ngọn lửa sớm chiều”, “suối trong con tắm mình thuở bé”.
– Ý nghĩa: Những hình ảnh ấy tượng trưng cho nơi chở che, nuôi dưỡng và khơi nguồn yêu thương. Gia đình là điểm tựa vững chắc, là nơi để trở về dù con người có đi xa đến đâu.
Câu 3. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ điệp ngữ được sử dụng trong bài thơ.
Trả lời:
– Biện pháp tu từ điệp ngữ: “Con đừng quên lối về nhà”
– Tác dụng:
- Nhấn mạnh lời nhắn nhủ tha thiết, chân tình của cha mẹ đối với con cái.
- Gợi cảm xúc yêu thương, nhắc nhở con người luôn nhớ về cội nguồn, về mái ấm gia đình dù đi đến bất cứ nơi đâu.
Câu 4. Trình bày suy nghĩ về câu thơ: “Con đừng quên lối về nhà”. Qua đó, em hiểu gì về tình cảm của tác giả đối với gia đình và quê hương.
Trả lời:
– Câu thơ là lời nhắn nhủ dịu dàng, tha thiết của người lớn dành cho con trẻ, gợi nhắc con đừng quên nơi mình sinh ra và lớn lên.
– Qua đó, ta thấy được tình cảm yêu thương, trân trọng, biết ơn sâu sắc của tác giả dành cho gia đình và quê hương — nơi khởi nguồn của sự sống, nơi nuôi dưỡng tâm hồn mỗi con người.
Câu 5. Với góc nhìn của người trẻ, em hãy chỉ ra một thông điệp mà em tâm đắc được gợi lên từ bài thơ trên. Để thực hiện thông điệp ấy, bản thân em sẽ làm gì?
Trả lời:
– Thông điệp em tâm đắc: Dù đi xa đến đâu, mỗi người vẫn phải luôn nhớ về mái ấm gia đình – nơi có tình yêu thương và cội nguồn của mình.
– Việc làm cụ thể:
- Thường xuyên quan tâm, chia sẻ với cha mẹ, ông bà.
- Biết ơn, trân trọng những giá trị gia đình.
- Dành thời gian ở bên người thân, giúp đỡ việc nhà, cố gắng học tập tốt để cha mẹ yên lòng.
PHẦN II. VIẾT
Câu 1. Viết đoạn văn (Khoảng 200 chữ), phân tích, cảm nhận bài thơ MÁI ẤM GIA ĐÌNH (Trương Hữu Lợi)
* Gợi ý:
1. Mở đoạn (khoảng 2–3 câu):
– Giới thiệu khái quát về bài thơ và tác giả.
– Nêu cảm xúc, ấn tượng chung: Bài thơ “Mái ấm gia đình” của Trương Hữu Lợi là khúc ca ấm áp, chan chứa yêu thương, gợi lên hình ảnh mái nhà thân thương – nơi khởi nguồn và neo giữ tình cảm con người.
2. Thân đoạn (khoảng 6–8 câu):
– Cảm nhận nội dung:
+ Bài thơ thể hiện tình cảm yêu thương, đùm bọc giữa các thế hệ: cha mẹ, con cái, ông bà.
+ Gia đình hiện lên như chốn bình yên, nơi ta được chở che, vỗ về sau những vất vả cuộc đời.
+ Tình cảm gia đình là cội nguồn sức mạnh, giúp con người sống nhân hậu và yêu thương hơn.
– Cảm nhận nghệ thuật:
+ Ngôn ngữ giản dị, trong sáng, giàu cảm xúc.
+ Hình ảnh gần gũi, quen thuộc: mái nhà, bàn tay mẹ, nụ cười cha, tiếng cười con trẻ…
+ Giọng điệu tha thiết, chân thành, tạo nên âm hưởng ấm áp, trìu mến.
3. Kết đoạn (khoảng 2–3 câu):
– Khẳng định lại ý nghĩa, giá trị của bài thơ.
– Nêu cảm xúc, suy nghĩ của bản thân: Trân trọng mái ấm gia đình, biết ơn và gìn giữ tình yêu thương giữa các thành viên.
Câu 2. Thời đại thay đổi kéo theo những khác biệt ngày càng lớn giữa các thế hệ. Khoảng cách ấy, nếu không được thu hẹp, sẽ trở thành rào cản cho sự gắn kết trong gia đình và xã hội.
Em hãy viết một bài văn nghị luận trình bày suy nghĩ về những việc học sinh cần làm để tăng cường kết nối bản thân với các thế hệ trong gia đình.
* Gợi ý:
I. MỞ BÀI
– Dẫn dắt vấn đề: Trong nhịp sống hiện đại, khi công nghệ và mạng xã hội phát triển, con người dường như dành ít thời gian hơn cho những người thân yêu của mình.
– Giới thiệu và nêu vấn đề nghị luận: Giữa sự thay đổi của thời đại, khoảng cách giữa các thế hệ trong gia đình ngày càng lớn, đặc biệt giữa cha mẹ và con cái, ông bà và cháu. Vì vậy, học sinh – thế hệ trẻ hôm nay – cần ý thức được trách nhiệm của mình trong việc tăng cường kết nối với các thế hệ trong gia đình.
II. THÂN BÀI
1. Giải thích vấn đề:
– Kết nối giữa các thế hệ trong gia đình là sự gắn bó, thấu hiểu, yêu thương và chia sẻ giữa ông bà, cha mẹ và con cháu; là sợi dây tình cảm bền chặt giúp gia đình hạnh phúc, ấm áp.
– Khoảng cách thế hệ là sự khác biệt về suy nghĩ, lối sống, cách ứng xử giữa người lớn tuổi và giới trẻ; nếu không được thấu hiểu, sẽ dễ gây ra hiểu lầm, xung đột, làm giảm sự gắn kết trong gia đình.
→ Việc tăng cường kết nối chính là tạo sự đồng cảm, tôn trọng và chia sẻ giữa các thế hệ, giúp gia đình trở thành chốn bình yên, là nền tảng vững chắc cho mỗi cá nhân phát triển.
2. Phân tích – Bàn luận
a) Vì sao cần tăng cường kết nối giữa các thế hệ
– Gia đình là nơi nuôi dưỡng tình yêu thương và nhân cách.
– Sự thấu hiểu giữa các thế hệ giúp giảm xung đột, tạo môi trường sống hạnh phúc, bền vững.
– Học sinh được truyền cảm hứng, kinh nghiệm sống từ ông bà, cha mẹ; đồng thời góp phần gắn kết tình cảm, phát huy giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
→ Kết nối giữa các thế hệ là chìa khóa giữ gìn hạnh phúc gia đình và phát triển nhân cách toàn diện.
b) Những việc học sinh cần làm để tăng cường kết nối với các thế hệ trong gia đình
– Biết quan tâm, lắng nghe và chia sẻ:
- Thường xuyên trò chuyện, hỏi han ông bà, cha mẹ; lắng nghe những câu chuyện, lời khuyên và kinh nghiệm sống của họ.
- Biết chia sẻ niềm vui, nỗi buồn, những khó khăn trong học tập, cuộc sống để tạo sự gần gũi, thấu hiểu.
– Thể hiện lòng biết ơn, tôn trọng và yêu thương:
- Lễ phép, kính trọng người lớn tuổi, không nói năng, hành động thiếu suy nghĩ.
- Giúp đỡ, chăm sóc ông bà, phụ giúp cha mẹ việc nhà, thể hiện tình yêu thương bằng hành động nhỏ nhưng chân thành.
– Giữ gìn truyền thống gia đình, tiếp thu có chọn lọc cái mới:
- Tôn trọng phong tục, nếp sống của gia đình, quê hương.
- Chủ động chia sẻ những điều tích cực của thời đại số (kiến thức mới, công nghệ…) để giúp ông bà, cha mẹ hiểu hơn về thế giới hiện nay.
– Dành thời gian cho gia đình:
- Hạn chế thời gian sử dụng mạng xã hội, dành buổi tối hoặc cuối tuần để cùng gia đình ăn cơm, xem phim, trò chuyện.
- Tham gia các hoạt động chung như nấu ăn, du lịch, đọc sách… để gắn bó hơn.
→ Những việc làm nhỏ nhưng ý nghĩa ấy giúp xây dựng sợi dây yêu thương bền chặt giữa các thế hệ.
c) Phản đề – Mở rộng
– Thực tế, vẫn có không ít học sinh thờ ơ, xa cách, ít trò chuyện với người thân, coi trọng thế giới ảo hơn tình cảm thật → Đó là biểu hiện đáng buồn cần thay đổi, bởi gia đình chính là nơi duy nhất luôn yêu thương ta vô điều kiện.
3. Bài học và liên hệ bản thân
– Mỗi học sinh cần nhận thức rằng kết nối với các thế hệ trong gia đình không chỉ là bổn phận mà còn là niềm hạnh phúc.
– Bản thân em sẽ:
- Dành thời gian nhiều hơn cho cha mẹ, ông bà.
- Biết nói lời cảm ơn, xin lỗi, yêu thương đúng lúc.
- Cố gắng học tập tốt, sống nhân ái để cha mẹ tự hào.
III. KẾT BÀI
– Khẳng định lại vấn đề: Trong thời đại hiện nay, việc tăng cường kết nối giữa các thế hệ trong gia đình càng trở nên cần thiết và ý nghĩa.
– Liên hệ bản thân: Khi mỗi học sinh biết yêu thương, chia sẻ và thấu hiểu, gia đình sẽ mãi là nơi bình yên, là điểm tựa tinh thần vững chắc trên hành trình trưởng thành của mỗi người.
