Mạch vận động cảm xúc trong bài thơ Bếp lửa:
Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh bếp lửa gắn với những năm tháng tuổi thơ gian khó của người cháu: cảnh đói nghèo, khói sương, giặc giã, tiếng tu hú… Từ đó, nỗi nhớ bà và tình bà hiện lên tha thiết, gợi cảm xúc bồi hồi, thương mến. Bếp lửa không chỉ là ngọn lửa cụ thể trong căn bếp nghèo, mà còn là biểu tượng cho tình yêu thương, sự tần tảo, đức hi sinh và niềm tin của bà. Cảm xúc của người cháu dần chuyển từ nỗi nhớ, thương bà sang sự ngưỡng mộ, biết ơn sâu nặng. Cuối bài, hình tượng bếp lửa được nâng lên thành biểu tượng của cội nguồn, của sức mạnh tinh thần mà bà đã truyền cho cháu. Cảm xúc kết lại bằng sự biết ơn, trân trọng quá khứ, từ đó khẳng định tình bà cháu bất diệt, trở thành hành trang tinh thần trên bước đường đời của người cháu.
* Tóm lại: Mạch cảm xúc của bài thơ Bếp lửa vận động từ hiện tại hồi tưởng về những tháng ngày tuỏi thơ bên bà (quá khứ) – đến suy ngẫm (hiện tại) – rồi khái quát, triết lí: từ hiện tại nhớ về những kỉ niệm tuổi thơ gắn với bếp lửa → cảm nhận tình bà ấp áp, thiêng liêng → suy ngẫm về cội nguồn, khẳng định sức sống bền bỉ của tình thân.
Mạch cảm xúc xen kẽ lời kể, giọng điệu ngôn ngữ, hình ảnh thơ cứ lan toả dần, rõ dần lên giọng thơ chuyển từ trữ tình sang tự sự. Đó là giọng kể thủ thỉ, tâm tình, rất nhỏ, rất nhẹ. Làm cho dòng cảm xúc miên man và để lại những dấu ấn sâu đậm về người bà. Lời bà văng vẳng bên tai, vẫn đinh ninh trong lòng cháu. Người cháu trong bài thơ tuy phải sống xa cha mẹ, tuy tuổi thơ cơ cực thiếu thốn nhưng em thật hạnh phúc trong vòng tay yêu thương của bà.
Nét độc đáo trong mạch cảm xúc của bài thơ Bếp lửa:
– Cảm xúc được khơi nguồn từ hồi tưởng tuổi thơ: Cảm xúc không đi thẳng vào tri ân bà, mà bắt đầu từ một chi tiết rất quen thuộc: bếp lửa gợi nhớ. Từ hình ảnh bình dị ấy, dòng kỉ niệm ùa về: cảnh đói nghèo, khói sương, chiến tranh… làm hiện lên cả một tuổi thơ đầy gian khó nhưng chan chứa tình bà.
– Cảm xúc vận động theo chiều hướng nâng cao dần: Ban đầu là nỗi nhớ và thương bà. Tiếp theo, cảm xúc phát triển thành sự cảm nhận, ngưỡng mộ trước đức hi sinh, lòng nhân hậu và niềm tin mà bà đã truyền cho cháu. Cuối cùng, cảm xúc được nâng lên thành suy ngẫm, triết lí về cội nguồn, về sức mạnh tinh thần bất diệt của tình thân.
– Kết hợp hài hòa giữa tình cảm cá nhân và ý nghĩa khái quát: Cái riêng: nỗi nhớ bà, tình bà cháu thắm thiết. Cái chung: khơi dậy tình cảm gia đình, quê hương, truyền thống của dân tộc. Đây chính là nét độc đáo: từ một kỉ niệm rất riêng tư mà gợi ra những giá trị mang ý nghĩa phổ quát.
Giọng điệu thủ thỉ, tự nhiên như dòng tâm sự Cảm xúc vận động tự nhiên theo mạch hồi tưởng, không gò ép, như một lời tâm tình giữa người cháu xa quê với chính mình. Nhờ vậy, mạch thơ mềm mại, chân thật, giàu sức lay động.
* Tóm lại: Nét độc đáo trong mạch cảm xúc của Bếp lửa là sự vận động tự nhiên từ kỉ niệm tuổi thơ đến tri ân, từ tình cảm cá nhân đến suy ngẫm khái quát, vừa thấm đẫm chất trữ tình, vừa giàu ý nghĩa triết lí, làm nên sức sống bền lâu của bài thơ.
