Đọc văn bản và thực hiện các yêu cầu:
NƯỚC BIỂN DÂNG: BÀI TOÁN KHÓ CẦN GIẢI TRONG THẾ KỈ XXI
| Không chỉ Đồng bằng sông Cửu Long mà còn rất nhiều khu vực ven biển khác trên thế giới đang phải đối diện với hệ quả của hiện tượng ấm lên toàn cầu. Một trong những tác động có tính lâu dài và quy mô rộng lớn của biến đổi khí hậu là hiện tượng nước biển dâng. Làm thế nào để con người thích ứng một cách có hiệu quả là một trong những bài toán khó cần giải trong thế kỉ XXI. |
[…]
Mực nước biển sẽ dâng bao nhiêu?
Bằng cách kết hợp nhiều nguồn dữ liệu mực nước đo tại trạm thuỷ triều, từ vệ tinh và những quan sát khác với việc phân tích tinh vi, các nhà khoa học đã tải xây dựng nhiều bản đồ mực nước trung bình của Trái Đất. Các thảo luận do Uỷ ban Liên chính phủ về Biến đổi khí hậu (IPCC) chủ trì đã đưa đến một đánh giá tương đối thống nhất và toàn diện. Theo đó, trong báo cáo đánh giá khoa học mới nhất của IPCC, mực nước biển toàn cầu đã dâng lên hơn 20 xăng-ti-mét từ thời kì cách mạng công nghiệp lần thứ nhất cho đến nay.
Nước biển dâng bao nhiêu trong dài hạn chủ yếu tuỳ thuộc vào tốc độ ấm lên toàn cầu nhanh hay chậm. Do sự tương tác phức tạp trong hệ thống khí hậu, mực nước biển dâng là không đều. Tại một số khu vực, mực nước biển tăng nhanh hơn nơi khác, đặc biệt là quanh hai cực của Trái Đất nơi băng tan ra, và gần “bể nước nóng nhiệt đới” giữa Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương, được biết đến là địa điểm hình thành các cơn bão thường xuyên đổ bộ vào Biển Đông của chúng ta.
Mực nước biển dâng ở các giai đoạn khác nhau là không đều nhau. Ngược dòng về quá khứ, đã có những giai đoạn nước biển thấp hơn ngày nay đến 300 – 400 mét, hay cũng có những thời kì mực nước dâng cao hơn cả chục mét so với ngày nay. Có một số giai đoạn nước biển dâng có chững lại, nhưng ngay sau đó lại tăng lên với tốc độ nhanh hơn. Trong những năm gần đây, mực nước biển dâng trung bình khoảng 3 mi-li-mét mỗi năm. Điều đáng nói là việc tăng này có gia tốc, nghĩa là mức tăng của năm sau sẽ cao hơn năm trước. […]
Theo kịch bản xấu nhất, nước biển trên Trái Đất sẽ dâng lên 86 xăng-ti-mét so với ngày nay. Điều đó cho thấy, nhiều khả năng chúng ta sẽ đối diện với nguy cơ nước biển tăng từ 50 xăng-ti-mét trở lên, lượng tăng hơn gấp đôi so với một thế kỉ trước. Kể cả khi chúng ta chấm dứt hoàn toàn việc thải vào khí quyển khí nhà kính, thì không chỉ nhiệt độ toàn cầu mà cả mực nước biển về dài hạn vẫn tiếp tục tăng chứ không giảm đi. [..]
Lời kết
Trong dài hạn, mực nước biển trung bình toàn cầu liên tục thay đổi. Thời xa xưa, có giai đoạn mực nước biển thấp hơn ngày nay đến vài trăm mét với tốc độ tăng thường rất chậm. Tuy nhiên, sự ra đời cảu các cuộc cách mạng công nghiệp đã khiến cho Trái Đất ấm dần lên. Kéo theo đó là mực nước biển toàn cầu bắt đầu tăng với tốc độ ngày càng nhanh hơn do nhiều nguyên nhân khác nhau: băng tan, dãn nở của nước và các thay đổi trong hệ thống khí hậu Trái Đất. Các đo đạc khoa học từ các trạm thủy triều và ảnh vệ tinh đã chỉ ra tốc độ dâng của nước biển do biến đổi khí hậu chừng 3 mi-li-mét một năm với gia tốc dương. Dự kiến vào cuối thế kỉ tới, mực nước biển sẽ tăng lên trong khoảng 35 – 85 xăng-ti-mét, gây thiệt hại cho kinh tế toàn cầu hàng ngàn tỉ đô la Mỹ với nhiều hệ lụy về phát triển. Tìm giải pháp thích ứng một cách hiệu quả là một trong những bài toán khó nhất mà loài người chúng ta cần hợp tác giải quyết trong thế kỉ này.
(Theo Lưu Quang Hưng, tiasang.com.vn, 25-3-2020)
Câu 1. Chỉ ra và nêu vai trò của sapo.
Câu 2. Văn bản trên được viết ra nhằm mục đích gì? Những đặc điểm nào của văn bản giúp em nhận ra mục đích ấy?
Câu 3. Tóm tắt các thông tin cơ bản của văn bản. Dựa vào đâu em có thể xác định được những thông tin cơ bản này?
Câu 4. Theo văn bản, một trong những tác động lâu dài và có quy mô rộng lớn của biến đổi khí hậu là hiện tượng gì?
Câu 5. Chỉ ra một số nguyên nhân chính khiến mực nước biển toàn cầu ngày càng dâng cao được nêu trong văn bản.
Câu 6. Vì sao mực nước biển dâng không đều ở các khu vực khác nhau trên Trái Đất?
Câu 7. Chỉ ra cách trình bày thông tin và căn cứ xác định của đoạn văn (5).
Câu 8. Xác định trợ từ có trong đoạn cuối của văn bản và nêu tác dụng.
Câu 9. Xác định 1 từ Hán Việt và giải thích nghĩa từ đó có trong câu sau: “Một trong những tác động có tính lâu dài và quy mô rộng lớn của biến đổi khí hậu là hiện tượng nước biển dâng”.
Câu 10. Qua văn bản, em rút ra được bài học hoặc trách nhiệm gì của con người trong việc ứng phó với hiện tượng nước biển dâng hiện nay?
* GỢI Ý TRẢ LỜI:
Câu 1. Chỉ ra và nêu vai trò của sapo.
– Sapo là đoạn văn mở đầu (in đậm) ngay dưới nhan đề, bắt đầu từ: “Không chỉ Đồng bằng sông Cửu Long mà còn rất nhiều khu vực ven biển khác trên thế giới…”
– Vai trò:
- Giới thiệu khái quát vấn đề nước biển dâng do biến đổi khí hậu.
- Nêu tính cấp thiết của vấn đề và định hướng nội dung chính của văn bản.
- Thu hút sự chú ý của người đọc.
Câu 2. Văn bản được viết ra nhằm mục đích gì? Những đặc điểm nào giúp em nhận ra mục đích ấy?
– Mục đích: Cung cấp thông tin khoa học về hiện tượng nước biển dâng, đồng thời cảnh báo và kêu gọi con người chủ động tìm giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu.
– Đặc điểm/dấu hiệu giúp nhận ra mục đích:
- Nhan đề nêu rõ vấn đề thời sự, mang tính cảnh báo.
- Nội dung sử dụng số liệu, dẫn chứng khoa học (IPCC).
- Cách trình bày khách quan, logic.
- Phần kết kêu gọi hành động.
Câu 3. Tóm tắt các thông tin cơ bản của văn bản. Dựa vào đâu để xác định?
– Tóm tắt: Văn bản trình bày hiện tượng nước biển dâng do biến đổi khí hậu, nêu mức độ dâng trong quá khứ, hiện tại và dự báo tương lai; chỉ ra nguyên nhân, sự không đồng đều giữa các khu vực và cảnh báo hậu quả nghiêm trọng, từ đó kêu gọi con người hợp tác tìm giải pháp thích ứng.
– Căn cứ xác định:
- Nhan đề, sapo.
- Các số liệu, luận điểm chính lặp lại trong văn bản.
- Phần kết tổng hợp nội dung.
Câu 4. Một trong những tác động lâu dài và có quy mô rộng lớn của biến đổi khí hậu là hiện tượng gì?
– Đó là hiện tượng nước biển dâng.
Câu 5. Chỉ ra một số nguyên nhân chính khiến mực nước biển toàn cầu ngày càng dâng cao.
– Theo văn bản, một số nguyên nhân chính khiến mực nước biển toàn cầu ngày càng dâng cao là:
- Trái Đất ấm lên do biến đổi khí hậu, đặc biệt từ sau các cuộc cách mạng công nghiệp.
- Băng tan ở hai cực và các sông băng, làm gia tăng lượng nước đổ vào đại dương.
- Sự giãn nở của nước biển khi nhiệt độ tăng.
- Những thay đổi phức tạp trong hệ thống khí hậu Trái Đất, làm quá trình nước biển dâng diễn ra nhanh hơn và có gia tốc.
Câu 6. Vì sao mực nước biển dâng không đều ở các khu vực khác nhau trên Trái Đất?
- Do sự tương tác phức tạp trong hệ thống khí hậu.
- Ảnh hưởng của băng tan ở hai cực.
- Tác động của các vùng khí hậu đặc biệt như “bể nước nóng nhiệt đới”.
Câu 7. Chỉ ra cách trình bày thông tin và căn cứ xác định của đoạn văn (5).
– Cách trình bày: Trình bày theo trình tự thời gian, kết hợp so sánh quá khứ – hiện tại.
– Căn cứ: Đoạn văn dẫn các mốc thời gian như “ngược dòng về quá khứ”, “trong những năm gần đây” để làm rõ sự thay đổi của mực nước biển.
Câu 8. Xác định trợ từ trong đoạn cuối của văn bản và nêu tác dụng.
– Trợ từ: “chỉ” (trong câu: “đã chỉ ra tốc độ dâng của nước biển…”).
– Tác dụng: Nhấn mạnh tính xác thực, rõ ràng của kết quả đo đạc khoa học.
HS có thể chỉ ra trợ từ khác:
- đến (trong cụm “thấp hơn ngày nay đến vài trăm mét”) → Trợ từ dùng để nhấn mạnh mức độ, làm nổi bật độ chênh lệch rất lớn của mực nước biển.
- chừng (trong cụm “chừng 3 mi-li-mét một năm”) → Trợ từ dùng để biểu thị sự ước lượng, cho biết con số mang tính tương đối, không tuyệt đối chính xác).
Câu 9. Xác định một từ Hán Việt và giải thích nghĩa.
– Từ Hán Việt: “hiện tượng”.
– Nghĩa: Sự việc, hiện tượng xảy ra trong tự nhiên hoặc xã hội mà con người có thể quan sát, nhận biết được.
(HS có thể xác định từ Hán Việt: tác động, quy mô, biến đổi, khí hậu)
Tác động: sự ảnh hưởng, chi phối của sự vật, hiện tượng này đối với sự vật, hiện tượng khác, làm chúng thay đổi theo một hướng nhất định.
Quy mô: phạm vi, mức độ lớn nhỏ của một sự việc, hiện tượng hay hoạt động.
Biến đổi: sự thay đổi từ trạng thái, tính chất này sang trạng thái, tính chất khác.
Khí hậu: đặc điểm thời tiết của một vùng trong thời gian dài, thể hiện qua các yếu tố như nhiệt độ, lượng mưa, gió, độ ẩm,…
Câu 10. Qua văn bản, em rút ra bài học hoặc trách nhiệm gì của con người?
– Con người cần nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, hạn chế phát thải khí nhà kính.
– Chủ động tìm kiếm và hợp tác thực hiện các giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu.
– Chung tay bảo vệ Trái Đất vì sự phát triển bền vững của nhân loại.
