Dàn bài chi tiết:

I. Mở bài:

– Giới thiệu truyền thống văn hóa dân tộc Việt Nam giàu tinh thần đoàn kết, nhân ái.

– Dẫn dắt đến câu ca dao quen thuộc:

“Nhiễu điều phủ lấy giá gương
Người trong một nước phải thương nhau cùng.”

– Nêu vấn đề: Câu ca dao gửi gắm bài học đạo lí về tình thương yêu, đoàn kết dân tộc.

II. Thân bài:

1. Giải thích câu ca dao

– “Nhiễu điều”: loại vải đỏ quý, tượng trưng cho sự cao đẹp.

– “Giá gương“: khung gỗ nâng gương, ẩn dụ cho cội nguồn, nền tảng.

– Hình ảnh “nhiễu điều phủ lấy giá gương” → sự che chở, đùm bọc, gắn bó khăng khít.

– Lời nhắn nhủ: những người cùng chung dòng máu, cùng dân tộc phải biết thương yêu, đùm bọc, giúp đỡ lẫn nhau.

2. Ý nghĩa, giá trị tư tưởng

– Về đạo lí dân tộc: Câu tục ngữ đề cao truyền thống nhân ái, tương thân tương ái. Thể hiện tinh thần “lá lành đùm lá rách”, “bầu ơi thương lấy bí cùng”, truyền thống “uống nước nhớ nguồn”.

– Về lịch sử: Dân tộc ta trải qua bao cuộc chiến tranh giữ nước, chính nhờ tinh thần đoàn kết mà vượt qua kẻ thù mạnh hơn nhiều lần. Bài học từ quá khứ vẫn còn nguyên giá trị hôm nay.

– Về xã hội hiện đại: Trong cuộc sống, tình thương và sự đoàn kết tạo nên sức mạnh cộng đồng. Khi con người biết chia sẻ, giúp đỡ nhau, xã hội trở nên văn minh, nhân ái.

– Nhận xét: Ý nghĩa câu ca dao là hoàn toàn đúng đắn:

+ Người dân sống cùng một nước luôn có những mối quan hệ khăng khít về vật chất, về tình cảm với cộng đồng. Do đó, mỗi con người phải có nghĩa vụ yêu thương đùm bọc lẫn nhau, nhất là trong khó khăn, hoạn nạn.

+ Nhân dân ta có truyền thống đoàn kết, tương trợ, đùm bọc lần nhau từ thời Hùng Vương dựng nước (được ghi lại trong nhiêu câu ca dao, tục ngữ). Đến thời kháng chiến chống Pháp, Mĩ, truyền thống ý càng được khẳng định mạnh mẽ. Cho đến ngày nay, tinh thần đoàn kết, tương trợ, “thương người như thể thương thân” trở thành hành động chủ đạo gắn kết toàn dan tộc trong công cuộc phát triển kinh tế đất nước.

+ Tinh cảm đoàn kết, thương yêu được thể hiện bằng những hành động cụ thể, thiết thực (góp sức người, góp của giúp các địa phương gặp khó khăn).

3. Cần làm gì để thể hiện tinh thần yêu thương, đoàn kết?

– Mỗi cá nhân cần ý thức được trách nhiệm với cộng đồng:

Giúp đỡ đồng bào khi thiên tai, bão lũ.
Chia sẻ khó khăn với những mảnh đời bất hạnh.

– Rèn luyện lối sống nhân ái, có trách nhiệm, biết chia sẻ, yêu thương:

Trong học tập: bạn bè đoàn kết, hỗ trợ lẫn nhau.
Trong công việc: đồng nghiệp hợp tác, tôn trọng, cùng phát triển.
Góp phần xây dựng tinh thần đoàn kết trong gia đình, nhà trường, xã hội.

– Phê phán thái độ thờ ơ, ích kỉ, cục bộ, địa phương, chỉ nghĩ cho bản thân, thờ ơ trước nỗi đau của người khác, hoặc nói suông của một số người. Phê phán hiện tượng chia rẽ, bè phái, ganh ghét… đi ngược lại tinh thần đoàn kết dân tộc.

4. Phản biện

– Tuy câu ca dao khuyên con người phải thương yêu, đùm bọc lẫn nhau, nhưng trong thực tế, không phải lúc nào tình thương cũng được hiểu và thực hiện đúng nghĩa.

Có người lợi dụng sự thương yêu, giúp đỡ của cộng đồng để ỷ lại, sống thụ động, không cố gắng vươn lên.
Có trường hợp thương yêu mù quáng: bênh vực người thân dù họ sai, dễ dẫn đến bao che, tiếp tay cho cái xấu.

– Nếu hiểu sai lời dạy “thương nhau cùng”, ta có thể chỉ chăm lo cho lợi ích của “người trong một nước” mà bỏ quên tinh thần nhân ái rộng mở với bạn bè quốc tế.

→ Vì vậy, tinh thần đoàn kết, yêu thương phải được đặt trên nền tảng của lẽ phải, công bằng và trách nhiệm. Thương yêu không có nghĩa là dung túng, mà là đồng hành, khích lệ nhau sống tốt đẹp hơn.

III. Kết bài:

– Khẳng định lại ý nghĩa to lớn của câu ca dao: vừa là lời răn dạy đạo lí làm người, vừa là sợi dây gắn kết dân tộc.

– Liên hệ bản thân: tự nhắc nhở phải sống nhân ái, biết yêu thương và đoàn kết để góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.

Bài văn tham khảo:

Từ ngàn đời nay, dân tộc Việt Nam luôn tự hào về truyền thống nhân ái, đoàn kết, gắn bó keo sơn. Trong mọi hoàn cảnh, dù gian khổ hay thanh bình, tinh thần “thương người như thể thương thân” vẫn là ngọn lửa sưởi ấm cộng đồng, kết nối những con người cùng chung cội nguồn, vận mệnh. Truyền thống quý báu ấy được cha ông gửi gắm trong những câu ca dao, tục ngữ giản dị mà thấm thía. Một trong những lời dạy giàu ý nghĩa là:

“Nhiễu điều phủ lấy giá gương
Người trong một nước phải thương nhau cùng.”

Câu ca dao không chỉ là lời nhắn nhủ đầy yêu thương về đạo lí làm người, mà còn là bài học sâu sắc về tinh thần đoàn kết dân tộc – sức mạnh trường tồn của người Việt Nam.

Trong câu ca dao, “nhiễu điều” là loại vải đỏ quý, tượng trưng cho những gì đẹp đẽ, cao sang. “Giá gương” là khung gỗ nâng đỡ chiếc gương, ẩn dụ cho nền tảng, cội nguồn. Hình ảnh “nhiễu điều phủ lấy giá gương” gợi lên sự che chở, bảo bọc, gắn bó khăng khít giữa các bộ phận vốn thuộc về nhau.

Mượn hình ảnh cụ thể ấy, ông cha ta nhắn nhủ rằng: những con người cùng chung dòng máu Lạc Hồng, cùng sống trong một đất nước phải biết yêu thương, đùm bọc, nâng đỡ nhau. Câu ca dao đã nêu bật đạo lí nhân nghĩa, sự gắn kết bền chặt không thể thiếu trong đời sống cộng đồng.

Từ ngàn đời, người Việt đã coi trọng tinh thần “lá lành đùm lá rách”, “bầu ơi thương lấy bí cùng”, “uống nước nhớ nguồn”. Câu ca dao trên là sự tiếp nối của những giá trị ấy, nhấn mạnh bổn phận của mỗi người trong cộng đồng: yêu thương, sẻ chia, gắn bó với đồng bào. Đây là nền tảng đạo đức quan trọng, giúp xã hội ổn định, gắn kết.

Lịch sử dân tộc Việt Nam là minh chứng sống động cho sức mạnh của đoàn kết. Trong những cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, dù phải đối diện với kẻ thù lớn mạnh hơn nhiều lần, nhân dân ta vẫn giành thắng lợi nhờ tinh thần “một cây làm chẳng nên non / Ba cây chụm lại nên hòn núi cao”. Chính sự thương yêu, gắn bó giữa đồng bào đã giúp cả dân tộc vượt qua máu lửa, giữ vững giang sơn.

Ngày nay, trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước, tinh thần đoàn kết, yêu thương càng có ý nghĩa to lớn. Khi con người biết sẻ chia khó khăn, hỗ trợ lẫn nhau, xã hội trở nên văn minh, nhân ái. Mỗi hành động giúp đỡ, mỗi cử chỉ nhân từ chính là một sợi dây nối kết cộng đồng, tạo nên sức mạnh vượt qua thách thức toàn cầu hóa, thiên tai, dịch bệnh.

Như vậy, câu ca dao không chỉ là lời khuyên đạo lí, mà còn là chân lí sống, là sức mạnh tinh thần xuyên suốt chiều dài lịch sử và hiện tại của dân tộc Việt Nam.

Để câu ca dao không chỉ vang vọng trong lời nói mà còn hiện hữu trong đời sống, mỗi người cần có ý thức trách nhiệm với cộng đồng. Tích cực giúp đỡ đồng bào trong thiên tai, hoạn nạn; chia sẻ với những mảnh đời bất hạnh; không thờ ơ trước nỗi đau của người khác. Rèn luyện lối sống nhân ái, trách nhiệm. Trong học tập, bạn bè biết đoàn kết, hỗ trợ lẫn nhau để cùng tiến bộ. Trong công việc, đồng nghiệp hợp tác, tôn trọng, giúp đỡ để cùng phát triển. Trong gia đình và xã hội: biết yêu thương, nhường nhịn, xây dựng bầu không khí ấm áp, chan hòa.

Để xây dựng lối sống yêu thương, nhân ái, tinh thần đoàn kết vững mạnh, chúng ta cần kiên quyết lên án lối sống ích kỉ, chỉ biết đến bản thân; thói thờ ơ, vô cảm trước khó khăn của người khác; hay những biểu hiện chia rẽ, ganh ghét, bè phái đi ngược lại truyền thống đoàn kết dân tộc. Những hành vi ấy không chỉ làm mất đi ý nghĩa nhân văn của tình thương, mà còn phá vỡ sự gắn kết của cộng đồng.

Tuy câu ca dao khuyên con người phải thương yêu, đùm bọc lẫn nhau, nhưng trong thực tế, tình thương không phải lúc nào cũng được hiểu và thực hiện đúng nghĩa. Có người lợi dụng sự giúp đỡ của cộng đồng để ỷ lại, sống thụ động, thiếu nỗ lực vươn lên. Có trường hợp thương yêu mù quáng, bênh vực người thân dù họ sai, dẫn đến bao che, tiếp tay cho cái xấu. Nếu chỉ chăm lo cho lợi ích “người trong một nước” mà bỏ quên tinh thần nhân ái với nhân loại, thì tình thương ấy trở nên cục bộ, khép kín. Vì thế, tình thương và đoàn kết phải đặt trên nền tảng lẽ phải, công bằng và trách nhiệm. Thương yêu không đồng nghĩa với dung túng, mà là đồng hành, khích lệ nhau hướng tới điều tốt đẹp, nhân văn.

Câu ca dao: “Nhiễu điều phủ lấy giá gương / Người trong một nước phải thương nhau cùng” là lời nhắc nhở giản dị mà sâu xa của cha ông về đạo lí nhân nghĩa, đoàn kết dân tộc. Ý nghĩa ấy vẫn vẹn nguyên qua bao thế hệ, trở thành sợi dây gắn kết người Việt Nam trong quá khứ, hiện tại và tương lai.

Là thế hệ trẻ hôm nay, chúng ta càng phải ý thức rõ trách nhiệm của mình: sống nhân ái, biết sẻ chia, đoàn kết và yêu thương. Chỉ khi mỗi người góp phần giữ gìn và phát huy tinh thần ấy, xã hội mới trở nên tốt đẹp, đất nước mới phát triển bền vững, xứng đáng với truyền thống ngàn đời cha ông để lại.