* Dàn bài chi tiết:

I. MỞ BÀI:

– Giới thiệu vấn đề: Dân tộc Việt Nam từ bao đời nay luôn coi trọng đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”. Trong truyền thống ấy, tình cảm gia đình và công ơn sinh thành của cha mẹ luôn được đặt lên hàng đầu. Nhiều câu ca dao đã thể hiện sâu sắc đạo lý ấy, trong đó nổi bật là bốn câu ca dao:

“Công cha như núi Thái Sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra…”

– Đây là lời nhắn nhủ thấm thía về công ơn cha mẹ và bổn phận làm con.

– Nêu vấn đề nghị luận: Câu ca dao ca ngợi công ơn sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ và khuyên con người phải hiếu thảo, biết ơn, sống trọn đạo làm con.

II. THÂN BÀI:

1. Cảm nhận nội dung hai câu đầu:

– Hai câu đầu thể hiện công cha, nghĩa mẹ qua hình ảnh so sánh giàu sức gợi:

“Công cha như núi Thái Sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.”

+ “Núi Thái Sơn”: Biểu tượng của sự vững chãi, cao lớn, bền bỉ, trường tồn. Hình ảnh gợi công cha sâu nặng, to lớn, là chỗ dựa tinh thần và vật chất cho con cái.

+ “Nước trong nguồn”: Biểu tượng của sự trong trẻo, dịu dàng, chảy mãi không ngừng. Hình ảnh gợi tình mẹ hiền hòa, bao dung, vô tận, luôn dạt dào như dòng nước nguồn.

→ Hai hình ảnh đối xứng nhau (núi – nước, cha – mẹ) thể hiện sự hòa hợp, cân bằng của hai tình thương thiêng liêng nhất đời người. Qua đó, câu ca dao khẳng định công cha nghĩa mẹ vô bờ bến, không gì có thể sánh nổi.

2. Phân tích hai câu sau – bài học về đạo làm con

“Một lòng thờ mẹ kính cha,
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.”

– Đây là lời khuyên, lời dạy đạo đức cho con người.

+ “Thờ mẹ kính cha”: Không chỉ là sự tôn trọng, mà còn là lòng biết ơn sâu sắc, kính yêu và phụng dưỡng cha mẹ. Chữ “thờ” thể hiện sự thiêng liêng, thành kính, như tôn thờ, trân trọng bậc sinh thành.

+ “Cho tròn chữ hiếu”: “Chữ hiếu” là nền tảng của mọi phẩm chất đạo đức; là đạo lý căn bản của con người Việt Nam. “Cho tròn chữ hiếu” nghĩa là hiếu thảo bằng cả tấm lòng và hành động, chăm sóc cha mẹ, sống tốt, sống đúng để cha mẹ vui lòng.

→ Hai câu thơ thể hiện quan niệm sống: hiếu là gốc của nhân, là chuẩn mực đạo đức quan trọng trong đời người.

3. Ý nghĩa, giá trị nhân văn và tính thời đại của câu ca dao

– Câu ca dao thể hiện tình cảm gia đình sâu nặng, nhấn mạnh mối quan hệ thiêng liêng giữa cha mẹ và con cái. Đề cao đạo hiếu, lòng biết ơn, nhân nghĩa – những giá trị cốt lõi làm nên bản sắc văn hóa Việt.

– Nhắc nhở con người, nhất là thế hệ trẻ, phải ghi nhớ công ơn sinh thành, sống trọn tình hiếu nghĩa. Hướng con người đến lối sống đạo đức, nhân hậu, biết yêu thương, trân trọng gia đình.

– Trong xã hội hiện đại, dù đời sống thay đổi, giá trị vật chất được coi trọng hơn, đạo hiếu vẫn không bao giờ lỗi thời. Câu ca dao như lời nhắc nhở giữa nhịp sống gấp gáp, rằng: dù đi đâu, làm gì, con người cũng không thể quên gốc rễ – nơi có cha mẹ đang đợi chờ. Giúp chúng ta sống nhân văn hơn, biết “chậm lại để yêu thương”.

4. Liên hệ – mở rộng – bài học nhận thức và hành động

– Nhiều tấm gương hiếu thảo vẫn xuất hiện trong đời sống: những người con tận tụy phụng dưỡng cha mẹ, những học sinh cố gắng học giỏi để báo hiếu… Bên cạnh đó, vẫn còn những người vô tâm, quên mất công ơn sinh thành – đáng để ta suy ngẫm.

– Bài học cho bản thân: Phải biết yêu thương, kính trọng, chăm sóc cha mẹ. Sống tốt, sống có ích cũng là cách báo hiếu cao đẹp. Thường xuyên quan tâm, chia sẻ niềm vui nỗi buồn với cha mẹ, dù chỉ bằng những hành động nhỏ: lời hỏi thăm, bữa cơm chung, cái ôm, nụ cười.

→ Như vậy, câu ca dao không chỉ là lời dạy đạo đức mà còn là kim chỉ nam cho cách sống của mỗi người con hôm nay.

III. KẾT BÀI

– Khẳng định lại giá trị của câu ca dao: “Công cha như núi Thái Sơn…” là viên ngọc quý trong kho tàng ca dao Việt Nam, thể hiện trọn vẹn đạo lý làm người. Câu ca dao giản dị mà sâu sắc, giúp ta hiểu rằng biết ơn và hiếu thảo chính là nền tảng của nhân cách.

– Liên hệ mở rộng, suy ngẫm: Dù ở bất cứ thời đại nào, “hiếu” vẫn là phẩm chất cao đẹp nhất của con người. Mỗi chúng ta hãy khắc ghi lời dạy ấy và thể hiện lòng hiếu thảo bằng những hành động thiết thực mỗi ngày, để “cho tròn chữ hiếu mới là đạo con“.

* Bài văn tham khảo:

Mở bài:

Kho tàng ca dao tục ngữ của nước ta vô cùng phong phú. Nó phản ánh tâm tư tình cảm của người dân trong cuộc sống lao động hàng ngày. Đồng thời thể hiện mối quan hệ tình cảm gia đình thiêng liêng cao quý. Nhắc nhở con người phải biết tôn quý công ơn sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ, ca dao có câu:

“Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
“Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con”

Thân bài:

Công cha nghĩa mẹ là những điều khắc cốt ghi tâm của phận làm con đối với cha mẹ mình. Bởi công ơn của cha mẹ như trời biển, không gì có thể sánh được. Công ơn sinh thành dưỡng dục, cho chúng ta làm người thì phận làm con chúng ta phải báo hiếu, biết ơn cha mẹ đó mới là phải đạo.

“Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”

Hai câu ca dao ví von công lao to lớn của người cha cao tựa như núi Thái Sơn một ngọn núi hùng vĩ, sừng sững ở Miền Bắc nước ta. Một trong những ngọn núi hoang sơ lâu đời có truyền thống lâu năm. Điều này thể hiện cho sự biết ơn, tôn kính của người con với cha mẹ với công lao như trời biển của cha mẹ dành cho con cái.

“Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra” tình mẹ là cái gì đó ngọt ngào ấm áp vô cùng. Nó tựa như dòng suối mát trong, những dòng sữa ngọt ngào dịu dàng mẹ dành cho con từ khi sinh ra cho tới khi trưởng thành. Tình mẹ là vô bờ bến, nó chảy hoài chảy mãi như nước trong nguồn không có điểm kết thúc.

Chúng ta dù con cái có lớn khôn, hay có trưởng thành thì tình mẹ vẫn theo chúng ta cho tới khi chúng ta già tóc đã đổi màu mẹ vẫn còn lo lắng cho con. Tình mẹ không bao giờ có giới hạn. Nỗi lo lắng của người mẹ dành cho con mình thì chỉ khi đã nhắm mắt xuôi tay cũng không hết.

“Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con”.

Trước những công ơn to lớn như trời biển của mẹ cha dành cho mình, thì đạo làm con cần phải coi trọng chữ hiếu nghĩa. Phải biết nghe lời cha mẹ, đền đáp công ơn cha mẹ của mình.

Lúc nhỏ thì học hành chăm chỉ, giúp đỡ cha mẹ những việc nhà phù hợp sức lực. Khi cha mẹ già yếu, không còn sức lao động thì hay chăm sóc, phụng dưỡng cha mẹ như khi chúng ta còn nhỏ cha mẹ đã chăm sóc ta. Đó chính là truyền thống ngàn đời mà cha ông ta muốn răn dạy con cháu mai sau phải khắc cốt ghi tâm công lao cho mẹ. Và phải báo hiếu đền ơn cha mẹ mình cho thật xứng đáng.

Bài ca dao có ý khuyên nhủ con người ta phải sống đúng đạo đức làm người, biết ghi nhớ công ơn của cha mẹ, phụng dưỡng báo hiếu cha mẹ khi về già.

Kết bài:

Với ngôn ngữ bình dị, cô đúc; nhiều hình ảnh ẩn dụ đẹp; giọng điêu thiết tha, bài ca dao đã gắn liền với con người Việt Nam qua nhiều thế hệ. Nó có sức sống vô cùng mãnh liệt mà ai sinh ra cũng đều biết đều thuộc lòng bởi rất dễ đọc, dễ nhớ và có giá trị nhân văn sâu sắc.

Các bạn có thể xem thâm bài viết cùng chủ đề: