Nội dung:

Suy nghĩ về ý nghĩa câu ca dao: “Công cha như núi Thái Sơn…”

* Dàn ý chi tiết:

I. MỞ BÀI:

– Giới thiệu vấn đề: Trong kho tàng ca dao Việt Nam, có rất nhiều câu ca dao nói về công ơn sinh thành, nuôi dưỡng của cha mẹ – những người đã dành trọn đời vì con cái.

– Dẫn dắt, nêu vấn đề: Bài ca dao “Công cha như núi Thái Sơn…” là một trong những lời nhắc nhở sâu sắc, thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, “hiếu kính mẹ cha” – truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam.

II. THÂN BÀI:

1. Cảm nhận chung về bài ca dao:

– Bài ca dao gồm 4 câu lục bát, mượn hình ảnh thiên nhiên quen thuộc để nói về tình cảm thiêng liêng của cha mẹ và đạo hiếu của con cái.

– Đây là bài học đạo đức giản dị mà sâu sắc, gửi gắm tư tưởng nhân văn cao đẹp: công cha, nghĩa mẹ là vô bờ bến; bổn phận làm con là phải biết hiếu thảo, kính yêu và biết ơn.

2. Phân tích ý nghĩa từng câu thơ

“Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”

– Hình ảnh núi Thái Sơn ví với công lao của người cha: Biểu tượng của sự vững chãi, cao lớn, bền bỉ, trường tồn. Gợi công cha sâu nặng, to lớn, là chỗ dựa tinh thần và vật chất cho con cái.

– Người cha không chỉ là trụ cột trong gia đình, mà còn là người dạy dỗ, che chở, bảo vệ con cái.

→ Câu ca dao thể hiện lòng tôn kính và biết ơn sâu sắc đối với công lao to lớn của cha.

– So sánh nghĩa mẹ với dòng nước trong nguồn: Biểu tượng của sự trong trẻo, dịu dàng, chảy mãi không ngừng. Gợi tình mẹ hiền hòa, bao dung, vô tận, luôn dạt dào như dòng nước nguồn.

– Thể hiện tình mẹ bao la, dịu dàng, bền bỉ và vô tận, luôn dâng hiến cho con mà không hề toan tính.

→ Tình mẹ được ví như nguồn sống, là suối mát nuôi dưỡng tâm hồn con người.

– Nhận xét: Hai hình ảnh đối xứng nhau (núi – nước, cha – mẹ) thể hiện sự hòa hợp, cân bằng của hai tình thương thiêng liêng nhất đời người → Qua đó, câu ca dao khẳng định công cha nghĩa mẹ vô bờ bến, không gì có thể sánh nổi.

“Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con”

– Từ “một lòng” nhấn mạnh sự chân thành, thủy chung, trọn vẹn trong tình cảm của người con đối với cha mẹ.

– “Thờ” và “kính” thể hiện sự thiêng liêng, thành kính, thái độ tôn trọng, biết ơn và hiếu thảo đối với bậc sinh thành.

→ Là lời khuyên dạy con người phải luôn hướng về cha mẹ bằng tình yêu thương và lòng thành kính.

– “Chữ hiếu” là nền tảng của mọi phẩm chất đạo đức; là đạo lý căn bản của con người Việt Nam, là chuẩn mực đạo đức cơ bản của con người trong văn hóa phương Đông. “Cho tròn chữ hiếu” nghĩa là hiếu thảo bằng cả tấm lòng và hành động, chăm sóc cha mẹ, sống tốt, sống đúng để cha mẹ vui lòng.

– “Đạo con” nghĩa là bổn phận, nghĩa vụ làm con đối với đấng sinh thành.

→ Nhận xét: Hai câu thơ thể hiện quan niệm sống: hiếu là gốc của nhân, là chuẩn mực đạo đức quan trọng trong đời người. Qua đó nhắc nhở sâu sắc: con cái phải sống sao cho xứng đáng với công lao trời biển của cha mẹ.

3. Ý nghĩa, giá trị tư tưởng của bài ca dao

– Câu ca dao thể hiện tình cảm gia đình sâu nặng, nhấn mạnh mối quan hệ thiêng liêng giữa cha mẹ và con cái. Đề cao đạo hiếu, lòng biết ơn, nhân nghĩa – những giá trị cốt lõi làm nên bản sắc văn hóa Việt. Nhắc nhở con người, nhất là thế hệ trẻ, phải ghi nhớ công ơn sinh thành, sống trọn tình hiếu nghĩa. Hướng con người đến lối sống đạo đức, nhân hậu, biết yêu thương, trân trọng gia đình.

– Trong xã hội hiện đại, dù đời sống thay đổi, giá trị vật chất được coi trọng hơn, đạo hiếu vẫn không bao giờ lỗi thời. Câu ca dao như lời nhắc nhở giữa nhịp sống gấp gáp, rằng: dù đi đâu, làm gì, con người cũng không thể quên gốc rễ – nơi có cha mẹ đang đợi chờ. Giúp chúng ta sống nhân văn hơn, biết “chậm lại để yêu thương”.

4. Liên hệ, bài học bản thân

– Là học sinh, cần phải kính trọng, vâng lời, chăm sóc cha mẹ, cố gắng học tập và rèn luyện tốt để không phụ lòng sinh thành.

– Biết bày tỏ lòng biết ơn qua hành động cụ thể: giúp đỡ cha mẹ, yêu thương gia đình, sống có trách nhiệm.

III. KẾT BÀI

– Khẳng định lại ý nghĩa bài ca dao: Bài ca dao “Công cha như núi Thái Sơn…” là lời nhắc nhở chân thành, sâu sắc về đạo lý làm người – đạo hiếu muôn đời của dân tộc.

– Bày tỏ cảm nghĩ: Dù ở bất cứ thời đại nào, “hiếu” vẫn là phẩm chất cao đẹp nhất của con người. Mỗi chúng ta cần khắc ghi và thực hiện trọn vẹn lời dạy ấy trong cuộc sống, để xứng đáng là người con hiếu thảo, góp phần gìn giữ truyền thống tốt đẹp của cha ông.

* Bài văn tham khảo:

Bài văn 1:

Từ ngàn đời nay, dân tộc Việt Nam ta vẫn luôn tự hào về truyền thống đạo lý tốt đẹp – đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”. Truyền thống ấy được thể hiện qua nhiều hình thức: trong lời ăn tiếng nói, trong phong tục tập quán, và đặc biệt trong kho tàng ca dao – dân ca phong phú, đậm tình người. Giữa muôn vàn câu hát ru êm dịu, có lẽ ít có lời nào lại giản dị mà sâu sắc, gần gũi mà thấm thía như bốn câu ca dao:

“Công cha như núi Thái Sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.
Một lòng thờ mẹ kính cha,
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con”

Đó không chỉ là lời nhắn nhủ về công ơn sinh thành, mà còn là bài học lớn về đạo làm người – bài học khởi đầu cho nhân cách, đạo đức, tình cảm của mỗi con người Việt Nam.

Hai câu đầu tiên của bài ca dao là những hình ảnh so sánh quen thuộc mà đầy sức gợi:

“Công cha như núi Thái Sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.”

Người xưa đã mượn những hình ảnh hùng vĩ của thiên nhiên để diễn tả tình cảm, công ơn của cha mẹ. “Núi Thái Sơn” là ngọn núi cao và lớn bậc nhất ở Trung Hoa, được nhắc đến nhiều trong văn chương cổ phương Đông. Núi không chỉ cao mà còn bền vững, vững chãi giữa đất trời qua bao thế hệ. Hình ảnh ấy tượng trưng cho công lao to lớn, sức mạnh, sự che chở của người cha. Trong mỗi gia đình Việt, người cha thường là trụ cột, là điểm tựa tinh thần, là người gánh vác bao nhọc nhằn để bảo vệ và dựng xây hạnh phúc cho con. Cha có thể ít nói, nghiêm khắc, nhưng đằng sau sự nghiêm nghị ấy là tình thương sâu lặng như đá núi, bền bỉ như sông dài.

Nếu công cha được ví với núi cao, thì nghĩa mẹ lại được so sánh với “nước trong nguồn chảy ra”. Nước trong nguồn là thứ nước tinh khiết, mát lành, chảy mãi không ngừng – dù mưa hay nắng, dù ngày hay đêm. Hình ảnh ấy diễn tả tình mẹ hiền hòa, dịu dàng, bền bỉ và vĩnh cửu. Mẹ là người mang nặng đẻ đau, là người nuôi con khôn lớn bằng tất cả tình yêu thương vô bờ bến. Tình mẹ không ồn ào mà sâu thẳm, không phô trương mà vô cùng bao dung. Nước trong nguồn chảy mãi, cũng như tình mẹ chẳng bao giờ cạn, dẫu con có khôn lớn, có đi xa ngàn dặm, mẹ vẫn là nơi trở về, là dòng suối ngọt mát nuôi dưỡng tâm hồn.

Hai hình ảnh “núi Thái Sơn” và “nước trong nguồn” vừa mang tính biểu tượng, vừa thể hiện sự đối xứng tuyệt đẹp: cha – mẹ, cao – sâu, vững chãi – dịu dàng. Đó là sự hòa hợp của hai yếu tố tạo nên mái ấm gia đình, nơi con được sinh ra, được yêu thương và lớn lên trong tình cha, nghĩa mẹ. Nhờ sự kết hợp ấy mà con người mới có điểm tựa để vững bước vào đời.

Sau khi khắc họa công ơn cha mẹ, hai câu cuối của bài ca dao cất lên như một lời dạy hiền hậu mà thiêng liêng:

“Một lòng thờ mẹ kính cha,
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.”

Nếu hai câu đầu là lời nhắc nhớ công ơn, thì hai câu sau là lời khuyên về cách sống của con người. “Thờ mẹ kính cha” không chỉ là thái độ tôn kính bằng lời nói, mà còn là sự biết ơn, hiếu thảo thể hiện trong hành động, trong cách sống hằng ngày. Chữ “thờ” ở đây mang ý nghĩa sâu sắc hơn “kính” – nó không chỉ là sự tôn trọng, mà còn là tình cảm thiêng liêng, lòng thành kính như với những bậc đáng tôn thờ. Người con hiếu thảo là người luôn đặt cha mẹ lên trên hết, biết sống sao cho cha mẹ vui lòng, biết nghe lời, chăm sóc, phụng dưỡng khi cha mẹ già yếu.

Từ xa xưa, “hiếu” đã được xem là gốc của mọi đức hạnh. Người xưa dạy rằng: “Hiếu là đầu của trăm nết.” Con người có hiếu mới là người có đạo, vì hiếu thảo với cha mẹ là nền tảng để biết yêu thương, biết sống nhân nghĩa với người khác. Bởi thế, câu ca dao khẳng định: “Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con” – làm tròn chữ hiếu chính là hoàn thiện nhân cách, là con đường đúng đắn của mỗi con người trong đời.

Câu ca dao tuy ngắn gọn nhưng chứa đựng triết lý nhân sinh sâu sắc. Nó không chỉ nhắc nhở chúng ta về công ơn cha mẹ, mà còn giáo dục lối sống đạo đức, tình cảm, nhân nghĩa – những giá trị làm nên bản sắc văn hóa Việt. Trong xã hội truyền thống, người Việt coi “hiếu” là nền tảng của mọi mối quan hệ. Con có hiếu với cha mẹ thì sau này mới biết thương chồng, thương vợ, thương con, mới biết sống đúng đạo làm người.

Ngày nay, giữa nhịp sống hiện đại hối hả, khi con người dễ bị cuốn vào vòng xoáy của công việc, danh lợi, tiền bạc, bài ca dao vẫn vẹn nguyên giá trị. Nhiều người trẻ đôi khi mải mê theo đuổi ước mơ riêng mà quên đi mái đầu đã bạc vì lo cho mình, đôi bàn tay chai sạn đã vì mình mà vất vả suốt đời. Có những người con ra đi lập nghiệp nơi xa, quên mất một cuộc gọi, một lời hỏi han cũng là niềm an ủi lớn lao đối với cha mẹ. Bởi vậy, câu ca dao như một tiếng chuông ngân nhắc nhở chúng ta dừng lại để yêu thương, để nhớ ơn và để sống hiếu nghĩa hơn.

Biết bao câu chuyện cảm động về lòng hiếu thảo vẫn khiến ta rưng rưng: người con nghèo đi làm thuê để dành tiền mua thuốc cho mẹ; cô học trò nhỏ quyết tâm học giỏi để không phụ công cha mẹ; hay những người con xa xứ gửi gắm tình yêu thương qua những bức thư, những cuộc gọi. Tất cả đều là minh chứng rằng tình cảm gia đình – đạo hiếu – vẫn là giá trị thiêng liêng và bất biến trong mỗi trái tim Việt Nam.

Bài ca dao không chỉ là bài học về tình cảm, mà còn là tấm gương soi cho nhân cách con người. Nhớ ơn cha mẹ không chỉ là lời nói suông, mà phải thể hiện bằng hành động cụ thể: sống lễ phép, chăm chỉ học hành, biết vâng lời, quan tâm, giúp đỡ cha mẹ trong khả năng của mình. Khi trưởng thành, lòng hiếu thảo lại được thể hiện bằng sự phụng dưỡng, chăm lo sức khỏe và tinh thần cho cha mẹ. Và hơn hết, là sống tốt, sống có ích – đó cũng là cách báo hiếu cao đẹp nhất.

Mỗi người con nên hiểu rằng cha mẹ không mong ta đền đáp điều gì lớn lao, họ chỉ mong ta sống hạnh phúc, tử tế và thành công. Bởi vậy, trong từng việc nhỏ của đời sống – một lời hỏi han, một bữa cơm cùng cha mẹ, hay đơn giản là biết lắng nghe – đều là biểu hiện của lòng hiếu thảo. Chúng ta càng trưởng thành càng phải ý thức rõ hơn rằng tình yêu thương cha mẹ không nên chỉ giữ trong tim, mà cần thể hiện bằng hành động hàng ngày.

Bốn câu ca dao “Công cha như núi Thái Sơn…” là viên ngọc sáng trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam. Qua ngôn từ mộc mạc mà sâu lắng, bài ca gửi gắm đạo lý muôn đời của dân tộc: biết ơn, yêu thương, hiếu thảo với cha mẹ. Dù thời gian có trôi, xã hội có đổi thay, thì đạo hiếu ấy vẫn luôn là nền tảng cho mỗi con người, mỗi gia đình, mỗi cộng đồng.

Câu ca dao ấy không chỉ là lời ru ngọt ngào trong ký ức tuổi thơ, mà còn là kim chỉ nam cho đạo làm người hôm nay và mai sau. Mỗi chúng ta, dẫu ở đâu, làm gì, hãy luôn nhớ về cội nguồn, nhớ đến công cha nghĩa mẹ – như lời dạy giản dị mà sâu xa của cha ông bởi chỉ khi sống trọn đạo hiếu, con người mới thực sự trọn vẹn, nhân nghĩa và hạnh phúc trong cuộc đời này.

Bài văn 2:

Mở bài

Chúng ta sinh ra, lớn lên và trưởng thành được như bây giờ là nhờ có bàn tay chăm sóc và tình yêu thương ấp ủ của ba mẹ. Ba mẹ đã phải trải qua bao gian truân để nuôi dưỡng chúng ta thành người, đã dành cho chúng ta một tình thương lớn lao, vô bờ bến. Thấu hiểu được công ơn cha mẹ, bản thân phải có bổn phận làm con sao cho xứng với công lao trời biển ấy và càng cảm thấy thấm thìa hơn khi được đọc bài ca dao :

“Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.
Một lòng thờ mẹ kính cha,
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con”.

Thân bài

Bài ca dao mang âm điệu thật ngọt ngào, lời lẽ nhẹ nhàng, thiết tha mà hàm súc, thật nhiều ý nghĩa, đã ca ngợi công ơn cha mẹ đối với con cái và nhắc nhở những người con làm tròn bổn phận của mình. Ở đây, hình tượng ngọn núi Thái Sơn sừng sững, nước trong nguồn mát lành đã được ông cha ta đưa vào câu ca dao với những liên tưởng hết sức sâu xa.

Núi Thái Sơn là núi cao nhất, đồ sộ nhất, vững chãi nhất ở Trung Quốc, cũng như tình cha mạnh mẽ, vững chắc. Chính người đã dạy dỗ, hướng cho ta về lẽ phải và truyền thêm cho ta sức mạnh để bay vào cuộc sống. Cách so sánh “Công cha như núi Thái Sơn” nhằm tôn vinh và khẳng định công lao vĩ đại của người cha đối với mỗi con người.

Và thông qua hình tượng nước trong nguồn, dòng nước tinh khiết nhất, mát lành nhất, dạt dào mãi chẳng bao giờ cạn, ta cũng cảm nhận rõ được tình yêu của mẹ mới thật ngọt ngào, vô tận và trong lành.

Từ những hình ảnh cụ thể ấy mà ta có thể thấy được ý nghĩa trừu tượng về công cha nghĩa mẹ. Công ơn đó, ân nghĩa đó to lớn sâu nặng xiết bao; chính vì vậy mà chỉ có những hình tượng to lớn bất diệt của thiên nhiên kỳ vĩ mới sánh bằng. Vì thế mà người xưa mới khuyên nhủ chúng ta phải làm tròn chữ hiếu, để bù đắp phần nào nỗi cực nhọc, cay đắng của cha mẹ đã phải trải qua vì ta.

Vậy thì vì sao công cha lại như núi Thái Sơn? Vì sao nghĩa mẹ lại như nước trong nguồn? Bởi vì cha mẹ là người đã sinh thành ra ta, nuôi dưỡng chúng ta, chẳng quản vô vàn vất vả. Mẹ bay đến đời ta với tình yêu dịu dàng, ngọt mát qua những lời ru nuôi lớn ta trong giấc ngủ, qua làn gió mát đêm hè từ bàn tay Người, từ hơi ấm mẫu tử sưởi ấm ta trong đêm đông giá lạnh. Còn cha bay đến với đời ta cũng bằng tình thương mãnh liệt, đã ấp ủ trong đôi tay vững chắc của Người. Cha dạy ta điều hay, lẽ phải, uốn nắn khuyết điểm cho ta, hướng cho ta đứng dậy trong mỗi lần vấp ngã.

Non xanh bao tuổi mà già
Bởi vì sương tuyết hóa ra bạc màu

Cả đời cha mẹ lặn lội với sương gió vất vả cay đắng để nuôi ta ăn học, để gây dựng cho tương lai của chúng ta sau này. Có ai nghĩ đến chăng, từ bát cơm dẻo thơm hay manh áo ta được hưởng, những vật tưởng chừng quá bình thường trong cuộc sông hàng ngày, cha mẹ ta đã phải lao động “đổ mồ hôi, sôi nước mắt” mới làm ra được. Song cha mẹ ta không bao giờ tính toán, kể lể về những khổ cực mình đã trải qua.

Những khi gặp trở ngại khó khăn, những người con lại tìm về với cha mẹ bởi cha mẹ là những chỗ dựa vững chắc nhất, tin cậy nhất của ta, họ luôn dang tay mở rộng tình thương đối với các con. Cả cha và mẹ cùng bên nhau sống trọn đời vì con, tạo lập niềm tin tưởng và nền móng vững chắc cho con bước vào ngưỡng cửa cuộc đời. Cha mẹ đã hy sinh cho con tất cả, bởi thế đứa con nào, kể cả khi đã trưởng thành, đều trở nên nhỏ bé trước cha mẹ. Ôi, tình mẫu tử, phụ tử mới bao la và thiết tha làm sao!

Và nếu như ta đã thấu hiểu công lao cha mẹ cao cả đến nhường ấy thì sao còn chút gì ngần ngại khi nhắc tới bổn phận làm con của mình, bởi hiếu thảo không chỉ là đáp lại tấm lòng cha mẹ mà còn là đạo lý của người làm con, là nét đẹp của mọi người. Vậy chúng ta phải làm thế nào cho thật xứng đáng ?

Trước hết chúng ta phải luôn nhớ tới và trân trọng những công lao của cha mẹ, phải biết ngoan ngoãn vâng theo những điều hay lẽ phải cha mẹ dạy bảo, tránh làm phiền lòng cha mẹ. Ta còn phải biết chăm sóc, hỏi han ân cần, quan tâm đến cha mẹ thường xuyên. Hàng ngày, tùy theo khả năng, chúng ta cố gắng làm các việc trong nhà như dọn dẹp nhà cửa, đi chợ, thổi cơm, rửa bát, giặt giũ… để cha mẹ sau giờ làm việc về tới nhà được nghỉ ngơi trong cảnh nhà cửa sạch sẽ, ăn bát cơm dẻo canh ngọt. Có được những đứa con ngoan ngoãn như vậy thì cha mẹ nào chẳng cảm thấy ấm lòng sau bao nỗi vất vả.

Kết bài

Trải qua bao thế kỷ, lời khuyên nhủ của câu ca dao vẫn còn nguyên giá trị giáo huấn quý báu của nó. Bởi xã hội dù tiên tiến đến đâu thì con người, ai ai cũng phải có cha mẹ, và chúng ta ngày càng phải phát huy truyền thống ngàn xưa ấy. “Công cha như núi Thái Sơn” mãi mãi là hành trang quý giá đưa con người bước vào đời.

Các bạn có thể xem thâm các bài viết cùng chủ đề: