I. ĐỌC HIỂU:

Đọc văn bản sau:

ĐẶT TÊN CHO THẾ GIỚI

Rốt cuộc, sau những thương tích tâm hồn lẫn thể xác, chúng tôi buộc phải chấp nhận không nên nghĩ khác bản cửu chương in ở đằng sau mỗi cuốn tập. Nếu muốn thay đổi, chúng tôi đành phải chờ đến lúc thành tài, tức là lúc đã trở thành những nhà toán học nổi tiếng thế giới, lúc đó chúng tôi sẽ soạn một bản cửu chương theo ý mình. Trong khi chờ đợi (ôi, lâu quá!), tôi, Hải cò, con Tủn và con Tí sún buộc phải đồng ý trong đớn đau rằng 2 lần 4 là 8, cũng như 3 lần 5 là 15. Với thái độ đầu hàng nhục nhã đó, chúng tôi nhanh chóng trở lại là những đứa con ngoan trong mắt ba mẹ, nghĩa là coi chuyện giữ gìn tập vở là thiêng liêng như giữ gìn con ngươi của mắt mình, cũng như buộc phải thừa nhận rằng một đứa trẻ siêng học dứt khoát không phải là một đứa trẻ hư hỏng.

Cuộc sống lại quay lại đường ray cũ kỹ của nó và đời tôi lại có nguy cơ mòn mỏi theo nhịp sống đơn điệu kể từ khi tôi được sinh ra. Làm thế nào bây giờ nhỉ? Tôi nghĩ, nghĩ mãi, và nhờ thượng đế phù hộ, cuối cùng tôi cũng nghĩ ra lối thoát.

– Này, tụi mày! – Nhà cách mạng tập hợp đám tàn binh của mình lại – Kể từ hôm nay, tụi mình không gọi con gà là con gà, con chim là con chim, cuốn tập là cuốn tập, cây viết là cây viết nữa…

Con Tí sún ngẩn ngơ:

– Thế gọi bằng gì?

– Gọi bằng gì cũng được, miễn là không gọi như cũ!

Hải cò nheo mắt:

– Thế gọi cái nón là cuốn tập, cái đầu là cái chân được không?

– Được. – Tôi hừ mũi – Mày muốn gọi cái đầu là cái mông cũng được.

Con Tủn thắc mắc:

– Nhưng tại sao lại làm thế?

Năm đó, tức vào năm tám tuổi, tôi chưa biết rằng trong công thức 5W mà người phương Tây dùng như một công cụ để khám phá sự thật, gồm “What – Who – Where – When – Why” mà người Việt chúng ta vẫn dịch là “Cái gì – Ai – Ở đâu – Khi nào – Tại sao”, thì câu hỏi “Tại sao” bao giờ cũng là câu hỏi sâu sắc nhất, có tính bản chất nhất và dĩ nhiên là khó trả lời nhất. So với bốn câu hỏi còn lại, câu hỏi bắt đầu bằng hai chữ “Tại sao” quan trọng hơn hẳn. Hồi bé, hẳn là bạn cũng có hằng hà những câu hỏi “tại sao” khiến ba mẹ bạn vô cùng bối rối.

Tại sao khi mưa trời lại có sấm sét?
Tại sao tóc chỉ mọc ở trên đầu?
Tại sao chúng ta lại ăn Tết?
Tại sao đường lại ngọt còn muối thì mặn?
Tại sao máu có màu đỏ?
Tại sao con cò khi ngủ lại co một chân?
Tại sao đàn ông có vú?
Tại sao trái đất quay quanh mặt trời?

Chúng ta, nói một cách chính xác là bọn nhóc tì chúng ta, đã đi từ thắc mắc đơn giản nhất đến thắc mắc phức tạp nhất, trong đó có những câu hỏi mà nếu không phải là một nhà khoa học giỏi giang thì không thể giải thích thấu đáo được. Ba mẹ chúng ta hồi đó (chúng ta bây giờ đôi khi cũng vậy) thường tìm cách lảng sang chuyện khác hoặc không nhịn được mà nổi khùng lên với đám con cái, chẳng qua vì họ tự giận mình không phải là nhà khoa học giỏi giang đó thôi.

[…]

(Trích chương IV tập truyện ngắn “Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ”, Nguyễn Nhật Ánh)

Chú thích:
(1) Đặt tên cho thế giới trích từ chương bốn của tập truyện ngắn Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Tác phẩm là một trong những sáng tác thành công nhất của ông và nhận được Giải thưởng Văn học ASEAN năm 2010.

Trả lời câu hỏi:

Câu 1. Dựa vào văn bản, em hãy cho biết:

a. Muốn thay đổi các bảng cửu chương, “chúng tôi” phải đợi đến khi nào?
b. “Những đứa con ngoan trong mắt ba mẹ” có nghĩa là gì?
c. Khái niệm “đứa trẻ siêng học” được hiểu như thế nào?
d. Theo nhân vật tôi thì trong công thức “5W”, câu hỏi “Tại sao” là câu hỏi như thế nào?

Câu 2:

a. Biện pháp tu từ liệt kê trong câu: “Kể từ hôm nay, tụi mình không gọi con gà là con gà, con chim là con chim, cuốn tập là cuốn tập, cây viết là cây viết nữa…”

b. Lời dẫn trực tiếp trong đoạn: “Cuộc sống lại quay lại đường ray cũ và đời tôi lại có nguy cơ mòn mỏi theo nhịp sống đều đều kể từ khi tôi được sinh ra. Làm thế nào bây giờ nhỉ? Tôi nghĩ, nghĩ mãi, và nhớ đến những đề tài học cuối cùng tôi cũng nghĩ ra lời thoát”

Câu 3. Em hiểu thế nào về suy nghĩ của nhân vật tôi trong câu: “Chúng ta, một mặt chắc chắn là bọn nhóc ít chúng ta, đã đi từ thắc mắc đơn giản nhất đến thắc mắc phức tạp nhất, trong đó có những câu hỏi mà nếu không phải là một nhà khoa học giỏi giang thì không thể giải thích rành rẽ được”

Câu 4. Từ văn bản đã đọc, hãy viết một đoạn văn nghị luận (khoảng 5–7 dòng) bàn về vai trò của suy nghĩ sáng tạo trong cuộc sống.

II. VIẾT

Viết một bài văn (khoảng 600 chữ) phân tích đoạn trích “Đặt tên cho thế giới” trích từ chương bốn của tập truyện “Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ” của Nguyễn Nhật Ánh.

—– HẾT —–

* GỢI Ý TRẢ LỜI:

I. ĐỌC HIỂU

Câu 1.

a. Muốn thay đổi các bảng cửu chương, “chúng tôi” phải đợi đến khi đã thành tài, trở thành những nhà toán học nổi tiếng thế giới, lúc đó, họ mới có thể soạn lại bảng cửu chương theo ý mình.

b. “Những đứa con ngoan trong mắt ba mẹ” là những đứa trẻ:

– Biết giữ gìn tập vở

– Chăm chỉ học hành

– Vâng lời, sống đúng theo mong muốn và chuẩn mực mà người lớn đặt ra.

c. “Đứa trẻ siêng học” được hiểu là đứa trẻ:

– Chăm học, chịu khó học bài,

– Có ý thức học tập tốt,

– Được xã hội và gia đình xem là đứa trẻ ngoan, không hư hỏng.

d. Theo nhân vật “tôi”, trong công thức “5W”, câu hỏi “Tại sao” là:

– Câu hỏi sâu sắc nhất

– Mang tính bản chất nhất

– Quan trọng nhất và cũng là khó trả lời nhất so với các câu hỏi còn lại.

Câu 2.

a. Biện pháp tu từ liệt kê

– Chỉ ra: Các sự vật được liệt kê: con gà, con chim, cuốn tập, cây viết.

– Tác dụng: Biện pháp liệt kê làm nổi bật hàng loạt những sự vật quen thuộc trong đời sống hằng ngày, qua đó thể hiện ý tưởng đổi tên mọi thứ của nhóm trẻ một cách táo bạo, ngộ nghĩnh; đồng thời góp phần bộc lộ trí tưởng tượng phong phú và tinh thần phản kháng hồn nhiên của tuổi thơ trước những khuôn mẫu cứng nhắc.

– Lời dẫn trực tiếp là câu: “Làm thế nào bây giờ nhỉ?”

– Tác dụng: Lời dẫn trực tiếp giúp thể hiện rõ tâm trạng băn khoăn, trăn trở của nhân vật “tôi” trước cuộc sống đơn điệu; đồng thời làm cho câu chuyện trở nên tự nhiên, sinh động, giúp người đọc cảm nhận rõ hơn dòng suy nghĩ chân thật của trẻ thơ

Câu 3. Suy nghĩ của nhân vật “tôi” thể hiện nhận thức sâu sắc về quá trình lớn lên của trẻ em:

– Trẻ em luôn có nhu cầu tìm hiểu và khám phá thế giới xung quanh, bắt đầu từ những câu hỏi rất đơn giản rồi dần dần đến những thắc mắc ngày càng phức tạp

– Những câu hỏi ấy thể hiện trí tò mò, tư duy sáng tạo và khát khao hiểu biết của trẻ nhỏ.

– Không phải người lớn lúc nào cũng đủ kiến thức để giải thích thấu đáo các vấn đề đó, từ đó bộc lộ sự bất lực và lúng túng của người lớn trước thế giới phong phú trong suy nghĩ của trẻ em.

Câu 4. (Đoạn văn nghị luận 5–7 dòng – gợi ý)

Suy nghĩ sáng tạo đóng vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc sống con người. Nhờ sáng tạo, con người không chấp nhận những khuôn mẫu cứng nhắc mà luôn tìm ra những cách nhìn mới mẻ, độc đáo về thế giới xung quanh. Sáng tạo giúp cuộc sống trở nên sinh động, thú vị và thúc đẩy sự phát triển của khoa học, nghệ thuật. Đặc biệt, với trẻ em, suy nghĩ sáng tạo là nền tảng cho trí tưởng tượng và niềm đam mê khám phá. Vì vậy, mỗi người cần trân trọng và nuôi dưỡng tư duy sáng tạo ngay từ khi còn nhỏ.

II. VIẾT

* Gợi ý:

I. Mở bài:

– Giới thiệu khái quát về tuổi thơ: thế giới hồn nhiên, giàu trí tưởng tượng và luôn đặt ra những câu hỏi “tại sao” về cuộc sống.

– Giới thiệu tác phaamrn tác giả và nhạn xét chung: Với giọng văn trong sáng, dí dỏm mà sâu sắc, đoạn trích “Đặt tên cho thế giới” (trích chương IV, “Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ”) của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh đã thể hiện sinh động tư duy sáng tạo, khát vọng đổi khác thế giới của trẻ thơ, đồng thời gợi nhiều suy ngẫm về cách người lớn nhìn nhận trẻ em.

II. Thân bài:

1. Khái quát nội dung, chủ đề truyện:

– Câu chuyện xoay quanh nhân vật “tôi” và nhóm bạn sau những “thương tích tâm hồn lẫn thể xác” đã buộc phải chấp nhận bảng cửu chương – biểu tượng cho khuôn mẫu, áp đặt của người lớn.

– Cuộc sống trở lại “đường ray cũ kỹ”, đơn điệu → tạo nên tâm trạng bức bối, chán chường, thôi thúc nhân vật “tôi” tìm lối thoát.

– Tình huống nảy sinh khi nhân vật “tôi” nảy ra ý tưởng đổi tên mọi sự vật trong thế giới.

→ Ý tưởng “đặt tên cho thế giới” không chỉ mang màu sắc hồn nhiên, dí dỏm mà còn thể hiện tư duy sáng tạo, mong muốn được làm chủ cách nhìn và cách hiểu về cuộc sống của trẻ thơ, qua đó gửi gắm thông điệp nhân văn về việc cần tôn trọng thế giới nội tâm và suy nghĩ riêng của trẻ nhỏ.

2. Phân tích, đánh giá nội dung, chủ đề

* Ý tưởng “đặt tên cho thế giới” – biểu hiện của tư duy sáng tạo trẻ thơ.

– Việc không gọi sự vật bằng tên quen thuộc (con gà, con chim, cuốn tập, cây viết…) thể hiện:

Trí tưởng tượng phong phú
Mong muốn phá vỡ những quy ước cứng nhắc.

– Ý tưởng vừa ngộ nghĩnh, hài hước, vừa mang ý nghĩa sâu xa: trẻ em muốn tự mình làm chủ thế giới bằng cách nhìn và gọi tên theo cách riêng.

→ Qua đó, tác giả không chỉ ca ngợi sức sống mạnh mẽ, phong phú của tư duy sáng tạo ở trẻ thơ mà còn khẳng định khát vọng được khám phá, được nhìn nhận và gọi tên thế giới theo cách riêng của các em, đồng thời nhắc nhở người lớn cần trân trọng, thấu hiểu và nuôi dưỡng những suy nghĩ hồn nhiên, sáng tạo ấy.

* Mong muốn được làm chủ cách nhìn và cách hiểu về cuộc sống của trẻ thơ”:

– Mong muốn được làm chủ cách nhìn và cách hiểu về cuộc sống của trẻ thơ thể hiện ở việc:

Không thụ động chấp nhận những khuôn mẫu có sẵn do người lớn áp đặt.
Luôn khao khát tự mình khám phá, tự đặt câu hỏi và tự tìm câu trả lời cho thế giới xung quanh.

– Thông qua trí tưởng tượng phong phú và tư duy sáng tạo, trẻ em muốn được nhìn sự vật theo góc nhìn riêng, gọi tên và lý giải cuộc sống bằng cảm nhận của chính mình.

→ Đó chính là biểu hiện của tinh thần tự do trong tư duy, của nhu cầu được tôn trọng như những cá thể độc lập trong nhận thức và suy nghĩ.

* Hình ảnh trẻ em ham hiểu biết qua chuỗi câu hỏi “tại sao”.

– Nhân vật “tôi” nhận ra câu hỏi “Tại sao” là câu hỏi:

Sâu sắc nhất
Mang tính bản chất nhất
Khó trả lời nhất.

– Hàng loạt câu hỏi “tại sao” cho thấy:

Trẻ em không ngừng tìm hiểu thế giới,
Tư duy phát triển từ đơn giản đến phức tạp.

– Đồng thời, đoạn trích cũng phản ánh: Sự lúng túng, bất lực của người lớn khi không đủ kiến thức để trả lời trẻ.

3. Phân tích, đánh giá đặc sắc nghệ thuật:

– Cốt truyện, tình huống truyện: Cốt truyện đơn giản, xoay quanh sinh hoạt thường ngày của trẻ em nhưng được xây dựng từ một tình huống độc đáo. Tình huống truyện hồn nhiên, bất ngờ, giàu tính sáng tạo, từ đó làm nổi bật chủ đề tư duy tự do của trẻ thơ.

– Biện pháp liệt kê, đối thoại sinh động.

– Ngôi kể: Truyện được kể ở ngôi thứ nhất (“tôi”), giúp câu chuyện trở nên chân thực, gần gũi.

– Miêu tả tâm lí nhân vật: Tâm lí nhân vật “tôi” được miêu tả tinh tế qua dòng suy nghĩ, cảm xúc. Diễn biến tâm lí hợp lí, đúng với đặc điểm lứa tuổi thiếu nhi.

– Ngôn ngữ: Ngôn ngữ giản dị, trong sáng, mang đậm sắc thái trẻ thơ nhưng giàu sức gợi, vừa gây cười vừa khiến người đọc suy ngẫm..

– Giọng văn: Giọng văn hóm hỉnh, dí dỏm, nhẹ nhàng nhưng sâu sắc.

– Chi tiết, hình ảnh nghệ thuật đặc sắc: Chi tiết “đặt tên cho thế giới”, bảng cửu chương, chuỗi câu hỏi “tại sao” là những hình ảnh nghệ thuật giàu ý nghĩa biểu tượng, góp phần thể hiện rõ tư duy sáng tạo, khát vọng tự do và mong muốn khám phá thế giới của trẻ thơ.

III. Kết bài:

– Khẳng định giá trị nội dung của đoạn trích: “Đặt tên cho thế giới” là một đoạn trích tiêu biểu cho phong cách Nguyễn Nhật Ánh: nhẹ nhàng mà sâu sắc, hóm hỉnh mà giàu tính nhân văn.

– Nêu ý nghĩa thông điệp: Người lớn cần lắng nghe, thấu hiểu và tôn trọng thế giới nội tâm của trẻ, thay vì áp đặt suy nghĩ của mình.

– Liên hệ bản thân: Đọc tác phẩm, tôi nhận ra rằng bản thân cần trân trọng và nuôi dưỡng tư duy sáng tạo, không thụ động chấp nhận những khuôn mẫu có sẵn. Từ đó, tôi học cách suy nghĩ độc lập, mạnh dạn đặt câu hỏi và biết lắng nghe, tôn trọng những cách nhìn khác trong cuộc sống.

Xem thêm: