Dàn bài chi tiết:
I. Mở bài:
– Giới thiệu về tác giả Nguyễn Đình Chiểu, tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên: Nguyễn Đình Chiểu là một nhà thơ yêu nước sống ở thế kỉ thứ XIX, cuộc đời ông gặp nhiều đau thương bất hạnh trong hoàn cảnh xã hội đương thời nhiều biến đổi lớn lao. Trong những thử thách ấy, sự nghiệp thơ ca của Nguyễn Đình Chiểu lại là những dấu ấn tinh thần lớn lao của thời đại và xã hội đương thời, tác phẩm Lục Vân Tiên của ông là một truyện thơ Nôm điển hình. Truyện đã xây dựng thành công hình tượng những con người lý tưởng của xã hội phong kiến là chàng Lục Vân Tiên văn võ kiêm toàn tài năng đức độ và nàng Kiều Nguyệt Nga xinh đẹp, thuỳ mị, nết na, thuỷ chung, ân tình.
– Giới thiệu đoạn trích: Đoạn trích Lục Vân Tiên gặp lại Kiều Nguyệt Nga nằm ở phần thứ tư của tác phẩm, tái hiện lại cảnh gặp gỡ của đôi trai tài gái sắc sau rất nhiều biến cố của cả hai người.
II. Thân bài
1) Khái quát: Tóm tắt nội dung trước đoạn trích.
– Cảm vì ơn cưu mang, mến vì khí tiết của chàng trai trọng nghĩa khinh tài, Nguyệt Nga đã tình nguyện gắn bó trọn đời với Vân Tiên. Nàng tự họa bức hình chàng luôn mang theo bên mình. Nàng khước từ lời cầu hôn của con trai Thái sư, đường triều nên bị hãm tàu và bắt nàng đi cống giặc Ô Qua. Đến dòng sông ranh giới hai nước, nàng đã ôm bức hình Vân Tiên nhảy xuống sông sâu. Nàng may mắn được Phật bà Quan Âm cứu, lạc vào rừng sâu, nương nhờ bà lão dệt vải. Thấm thoát đã ba năm trôi qua. Vân Tiên khi này đã sáng mắt, đỗ trạng nguyên, được cử đi dẹp giặc Ô Qua, thắng trận trở về chàng lại bị lạc trong rừng, tìm hỏi đường bà lão dệt vải và tình cờ gặp lại Nguyệt Nga. Đoạn trích trên là cuộc trùng phùng bất ngờ mà hạnh phúc của hai người.
2) Phân tích đoạn trích
a. Luận điểm 1: Phân tích nội dung, chủ đề của đoạn trích
– Hai mươi hai câu đầu: cuộc trò chuyện của Lục Vân Tiên với bà lão dệt vải.
– Hai mươi tám dòng thơ cuối: cuộc trò chuyện cảm động của Vân Tiên và Nguyệt Nga khi gặp lại.
b. Luận điểm 2: Phân tích một số đặc sắc về hình thức nghệ thuật và đánh giá hiệu quả thẩm mĩ của các biện pháp nghệ thuật trong việc thể hiện nội dung, chủ đề đoạn trích.
– Ngôn ngữ và nhịp điệu lục bát: Tác giả sử dụng thể thơ lục bát truyền thống, kết hợp ngôn ngữ dân gian giản dị, giàu nhạc điệu, tạo cảm giác mượt mà, dễ đọc, dễ nhớ.
→ Nhạc điệu lục bát tăng tính truyền cảm, giúp người đọc cảm nhận trọn vẹn xúc cảm vui mừng, hồi hộp của cuộc gặp gỡ, đồng thời làm nổi bật vẻ trong sáng, chân thành của tình cảm hai nhân vật.
– Miêu tả sinh động cảnh vật và tâm trạng: Cảnh gặp gỡ được mô tả chi tiết qua ánh mắt, nét mặt, cử chỉ và lời nói, phản ánh trực tiếp tâm trạng nhân vật.
→ Giúp người đọc hình dung rõ ràng tình huống, cảm nhận sâu sắc cảm xúc lẫn lộn giữa hồi hộp, vui mừng và xúc động, đồng thời làm nổi bật tính cách chính trực, nhân hậu của Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga.
– Xây dựng nhân vật điển hình: Nhân vật được khắc họa rõ tính cách cao đẹp, trung thực, nghĩa hiệp. Lục Vân Tiên vừa dũng cảm, nghĩa hiệp, vừa biết quan tâm, chăm sóc; Kiều Nguyệt Nga hiền hậu, thủy chung.
→ Nhân vật điển hình vừa mang tính biểu tượng vừa gần gũi đời sống, khiến câu chuyện trở nên thuyết phục và giàu cảm hứng đạo đức, nhân văn.
– Sử dụng đối thoại và độc thoại nội tâm: Đoạn trích kết hợp lời thoại giữa nhân vật và độc thoại nội tâm, thể hiện trực tiếp cảm xúc, suy nghĩ, đồng thời tiết tấu câu chuyện.
→ Tạo cao trào cảm xúc, giúp người đọc hiểu sâu tâm trạng và mối quan hệ giữa Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga, tăng tính sinh động và hấp dẫn cho truyện.
– Tình huống kịch tính, cao trào: Cuộc gặp gỡ diễn ra trong bối cảnh trùng phùng, vừa hồi hộp vừa xúc động. Tình huống được dẫn dắt tự nhiên, không gượng ép.
→ Tăng sức hấp dẫn cho truyện, làm nổi bật chủ đề về nghĩa tình, lòng trung thực và khát vọng hạnh phúc, đồng thời giữ nhịp truyện sinh động, lôi cuốn người đọc.
→ Các biện pháp nghệ thuật trong đoạn trích không chỉ làm sống động câu chuyện mà còn nhấn mạnh giá trị nhân văn và tình cảm trong sáng, cao đẹp của nhân vật. Nhờ đó, nội dung và chủ đề về nghĩa tình, trung thực, khát vọng hạnh phúc được thể hiện một cách thuyết phục và giàu sức thẩm mĩ.
c. Đánh giá mở rộng:
– Khái quát giá trị nội dung, nghệ thuật của đoạn trích: Đoạn trích Lục Vân Tiên gặp lại Kiều Nguyệt Nga kết tinh đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Truyện Lục Vân Tiên: ngôn ngữ chữ Nôm, thể thơ lục bát thuần dân tộc, sự kết hợp tài tình của yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình của thể truyện thơ Nôm,… đã góp phần khắc họa thành công chân dung hai nhân vật chính thể hiện tư tưởng chủ đề của tác phẩm: “Trai thời trung hiếu làm đầu – Gái thời tiết hạnh là câu trau mình” và tấm lòng nhân văn cao đẹp của nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu.
– Liên hệ mở rộng: Cùng thể loại truyện thơ Nôm với Truyện Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu phải kể tới Truyện Kiều của Nguyễn Du. Cả hai tác phẩm đều được xem như những kiệt tác của văn học trung đại ở thể loại này. Tuy nhiên, mỗi tác phẩm lại có những nét đặc sắc riêng, nếu trong Truyện Kiều, Nguyễn Du khắc họa nhân vật bằng bút pháp ước lệ tượng trưng cổ điển, uyên bác, bằng miêu tả nội tâm sâu sắc, thâm trầm thì ở Truyện Lục Vân Tiên, Nguyễn Đình Chiểu chủ yếu xây dựng nhân vật bằng lời nói, cử chỉ, hành động, bằng ngôn ngữ tả chân nôm na, bình dị, rất phù hợp với tính cách của con người Nam Bộ. Bởi thế, nếu người miền Bắc yêu quý Truyện Kiều của Nguyễn Du như thế nào thì người dân Nam Bộ cũng trân trọng Truyện Lục Vân Tiên như thế. 3. Kết bài: Khẳng định giá trị đoạn trích, nêu bài học bản thân.
III. Kết bài:
– Khẳng định giá trị của đoạn trích: Đoạn trích Lục Vân Tiên gặp lại Kiều Nguyệt Nga đã thể hiện sâu sắc vẻ đẹp tâm hồn, phẩm chất cao quý của con người Việt Nam trong xã hội xưa: trọng nghĩa, giữ tiết, sống chân thành và nhân hậu.
– Nêu bài học cho bản thân: Với nghệ thuật kể chuyện bình dị, ngôn ngữ mộc mạc, dễ hiểu, Nguyễn Đình Chiểu đã để lại một áng thơ giàu giá trị nhân văn, góp phần nuôi dưỡng, bồi đắp đạo lí sống cho bao thế hệ.
