Hiện nay, việc sử dụng ChatGPT trong học tập đã trở thành một xu hướng phổ biến trong cộng đồng học sinh. ChatGPT mang lại nhiều lợi ích như hỗ trợ cá nhân hóa học tập và xử lý thông tin nhanh chóng. Tuy nhiên, việc lạm dụng hoặc sử dụng không đúng cách có thể gây ra những tác dộng tiêu cực đối với vấn đề học tập và sự phát triển toàn diện của học sinh.
ChatGPT là một chatbot AI (trí thông minh nhân tạo) được phát triển bởi OpenAI. Công cụ hoạt động giống như một cuộc hỏi đáp giữa người với người. Người dùng muốn tra cứu thông tin, có thể trò chuyện với AI này thay vì tìm kiếm thông tin trên Google. Với sự hiểu biết sâu rộng đa lĩnh vực, các thắc mắc của họ đã được giải quyết chỉ sau vài giây.
Nhờ tính năng vượt trội trong việc hiểu và phản hồi ngôn ngữ tự nhiên, ChatGPT có thể trả lời câu hỏi, viết, tóm tắt, dịch thuật và sáng tạo nội dung (thơ, code…). ChatGPT đóng vai trò quan trọng nhờ khả năng nắm bắt ngữ cảnh, tạo câu trả lời mạch lạc và không ngừng học hỏi từ người dùng.
Có thể nói ChatGPT là một trợ lí đa năng, giúp học sinh giải quyết các vấn đề trong học tập một cách nhanh chóng và hiệu quả. Tuy nhiên nếu học sinh lạm dụng hoặc sử dụng không đúng cách, hoàn toàn dựa dẫn vào ChatGPT, nó có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến kết quả học tập và sự phát triển toàn diện của bản thân.
Lạm dụng ChatGPT sẽ khiến học sinh lười học, ỷ lại vào công nghệ. Khi biết rằng ChatGPT có thể làm hộ bài tập (viết văn, giải toán, làm đề cương…), học sinh dễ trở nên lười biếng, mất đi tính chủ động, tự học và kỷ luật học tập. Từ đó khiến học sinh có hành vi gian lận trong học tập. Nhiều học sinh sử dụng ChatGPT để làm bài kiểm tra, bài tập về nhà hoặc viết luận văn mà không hiểu bản chất nội dung. Điều này là hình thức gian lận học thuật, ảnh hưởng đến kết quả và giá trị thực chất của giáo dục.
Sử dụng ChatGPT thường xuyên trong học tập làm giám khả năng đọc hiểu và thu thập thông tin. Khi sử dụng ChatGPT, học sinh có thể dễ dàng nhận được câu trả lời nhanh mà không cần tìm kiếm và phân tích thông tin từ nhiều nguồn khác nhau. Điều này khiến họ mất đi khả năng đọc hiểu sâu và kỹ năng thu thập, đối chiếu thông tin. Việc chỉ dựa vào một công cụ AI khiến học sinh ít vận dụng tư duy phân tích, và dễ dàng tiếp nhận thông tin một chiều mà không đánh giá kỹ lưỡng nguồn tài liệu. Tình trạng này làm suy giảm khả năng đọc hiểu, phân tích tài liệu, và phát triển tư duy độc lập của học sinh, dẫn đến việc không thể xử lý hiệu quả những vấn đề phức tạp trong học tập.
Sử dụng ChatGPT thường xuyên trong học tập làm giảm khả năng suy nghĩ và tư duy độc lập. Nếu học sinh không tự tư duy mà chỉ chấp nhận câu trả lời sẵn có, họ sẽ dần mất đi khả năng phân tích độc lập và đối mặt với các tình huống đòi hỏi sự linh hoạt trong học tập và công việc. Sự tiện lợi của ChatGPT làm cho học sinh trở nên thụ động, không cần tự tìm tòi hay tư duy phê phán để giải quyết vấn đề. Khi chỉ cần nhập câu hỏi và nhận câu trả lời ngay lập tức, học sinh có thể bỏ qua việc tự nghiên cứu, phân tích và suy luận. Điều này dẫn đến việc thiếu đi kỹ năng giải quyết vấn đề và tư duy logic, những yếu tố then chốt để làm chủ tri thức và ứng dụng vào thực tế.
Việc sử dụng ChatGPT một cách thiếu kiểm soát có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến năng lực viết và diễn đạt của học sinh. Khi quá phụ thuộc vào công cụ này để hoàn thành các bài viết, bài tập, học sinh sẽ dần đánh mất cơ hội luyện tập cách diễn đạt suy nghĩ, tổ chức lập luận và phát triển vốn từ vựng cá nhân. Thay vì tự hình thành ý tưởng và rèn luyện khả năng trình bày, các em dễ dàng sao chép nội dung có sẵn mà không hiểu rõ bản chất vấn đề. Về lâu dài, điều này khiến kỹ năng viết trở nên rời rạc, thiếu chiều sâu và không mang màu sắc cá nhân, từ đó làm suy giảm nghiêm trọng khả năng truyền đạt tư tưởng một cách mạch lạc, thuyết phục – một kỹ năng quan trọng không chỉ trong học tập mà còn trong cuộc sống.
Sử dụng ChatGPT thường xuyên trong học tập làm hiảm khả năng sáng tạo và tự đưa ra giải pháp. Khi phụ thuộc vào ChatGPT để hoàn thành bài tập, học sinh có xu hướng chấp nhận các câu trả lời có sẵn mà ít tự mình đề xuất giải pháp mới. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu sáng tạo và tư duy linh hoạt, vì khả năng sáng tạo không chỉ là việc tiếp nhận kiến thức mà còn đòi hỏi quá trình suy ngẫm và thử nghiệm các cách tiếp cận khác nhau. Khi sử dụng ChatGPT như một “lối tắt”, học sinh dễ dàng bỏ qua cơ hội để tự phát triển ý tưởng, làm suy giảm khả năng sáng tạo của bản thân.
Việc sử dụng ChatGPT thường xuyên trong học tập, nếu không được định hướng đúng đắn, có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng đối với khả năng tiếp thu kiến thức các môn học của học sinh. Khi quá phụ thuộc vào công cụ này, học sinh dễ rơi vào tình trạng tiếp cận kiến thức một cách hời hợt, chỉ dừng lại ở việc ghi nhớ thông tin mà không thực sự hiểu rõ bản chất vấn đề. Thay vì đầu tư thời gian để nghiên cứu và củng cố nền tảng kiến thức, các em thường chỉ học để hoàn thành nhiệm vụ trước mắt. Hệ quả là những “lỗ hổng” kiến thức dần hình thành, cản trở quá trình tích lũy tri thức bền vững. Về lâu dài, sự thiếu hụt này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng học tập và phát triển trong các lĩnh vực đòi hỏi tư duy chuyên sâu và nền tảng vững chắc, nhất là khi đối mặt với những thử thách học thuật hoặc nghề nghiệp trong tương lai.
Sử dụng ChatGPT thường xuyên trong học tập làm mất khả năng chịu đựng và tinh thần kiên nhẫn. ChatGPT cung cấp câu trả lời chỉ sau vài giây, điều này làm mất đi thói quen tập trung lâu dài và kiên nhẫn của học sinh. Trong khi các nhiệm vụ học tập truyền thống thường yêu cầu sự tập trung từ 30-45 phút để có kết quả, ChatGPT lại trả lời ngay lập tức. Điều này làm cho học sinh dễ nản lòng và thiếu kiên nhẫn khi đối mặt với các bài tập đòi hỏi sự nghiên cứu và nỗ lực cao. Thói quen làm việc kiên trì là một kỹ năng cần thiết trong môi trường làm việc sau này, và nếu học sinh không rèn luyện khả năng chịu đựng và kiên nhẫn, họ sẽ gặp khó khăn trong các tình huống đòi hỏi sự tập trung lâu dài và áp lực.
Sử dụng ChatGPT thường xuyên trong học tập khiến học sinh chủ quan, bỏ qua việc nghe giảng và ghi chép. Với suy nghĩ “ChatGPT đã có hết rồi,” nhiều học sinh không còn chăm chú nghe giảng hoặc ghi chép trên giảng đường. Họ có thể chủ quan, coi nhẹ việc lắng nghe kiến thức và chia sẻ từ giảng viên, cho rằng chỉ cần sử dụng ChatGPT là sẽ nắm bắt được thông tin cần thiết. Điều này dẫn đến việc bỏ lỡ cơ hội hiểu sâu kiến thức một cách hệ thống, và ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của học sinh trong việc tiếp thu kiến thức và kỹ năng phân tích từ nguồn đáng tin cậy.
Sử dụng ChatGPT thường xuyên trong học tập làm giảm động lực tìm tòi kiến thức mới. ChatGPT mang lại sự tiện lợi nhưng cũng khiến học sinh thiếu động lực tự tìm tòi và khám phá tri thức mới. Tinh thần tự học và tìm kiếm kiến thức là yếu tố quan trọng để phát triển khả năng linh hoạt và sáng tạo trong công việc sau này. Khi học sinh chỉ cần hỏi AI mà không cần nỗ lực tìm hiểu, họ sẽ khó có thể phát triển kỹ năng tự học, dẫn đến sự thiếu chủ động trong công việc tương lai.
Sử dụng ChatGPT thường xuyên trong học tập làm giảm kỹ năng làm việc nhóm và tương tác. ChatGPT mang đến câu trả lời nhanh chóng, khiến học sinh ít cần đến sự hợp tác hay trao đổi từ bạn bè hoặc nhóm học. Thay vì phối hợp và thảo luận để tìm ra giải pháp, họ có thể chỉ làm việc với AI. Việc thiếu tương tác nhóm làm suy yếu kỹ năng làm việc nhóm – một trong những kỹ năng thiết yếu trong môi trường công việc sau này. Kỹ năng hợp tác và giao tiếp đóng vai trò quan trọng trong sự thành công của một người lao động, đặc biệt khi phải làm việc trong môi trường đa chiều và đa văn hóa.
Sử dụng ChatGPT có thể mang lại nhiều lợi ích, như cá nhân hóa học tập, tiết kiệm thời gian và hỗ trợ đánh giá nhanh. Tuy nhiên, để đạt được lợi ích thật sự, học sinh cần học cách sử dụng ChatGPT một cách kiểm soát, chỉ coi đây là công cụ hỗ trợ học tập chứ không phải sự thay thế cho quá trình tự học và tự tư duy. Học sinh cần rèn luyện tư duy phản biện, khả năng tự học, và phát triển kỹ năng làm việc nhóm và sáng tạo để đạt được thành công lâu dài. Trong thời đại công nghệ phát triển nhanh chóng, việc duy trì khả năng tư duy và kỹ năng học tập truyền thống vẫn đóng vai trò cốt lõi cho sự nghiệp và cuộc sống.
