Tâm trạng chờ tàu của nhân vật Liên trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của nhà văn Thạch Lam
Dàn bài chi tiết:
I. Mở bài:
– Giới thiệu tác giả Thạch Lam: cây bút tiêu biểu của Tự lực văn đoàn, nổi bật với phong cách nhẹ nhàng, tinh tế, thiên về cảm xúc và trữ tình.
– Giới thiệu tác phẩm Hai đứa trẻ: khắc họa cuộc sống tăm tối, đơn điệu nơi phố huyện nghèo trước Cách mạng, nổi bật là hình ảnh hai chị em Liên và An.
– Dẫn vào vấn đề: Tâm trạng chờ tàu của nhân vật Liên là điểm nhấn giàu ý nghĩa, thể hiện khát vọng đổi thay và tâm hồn giàu mơ mộng của cô.
II. Thân bài:
1. Hoàn cảnh và nguyên nhân Liên chờ tàu
– Cuộc sống phố huyện nghèo buồn tẻ, ngày nào cũng lặp lại như một vòng tuần hoàn.
– Tàu đêm là dấu hiệu duy nhất mang lại âm thanh, ánh sáng và sự náo nhiệt khác lạ.
– Chờ tàu đã trở thành thói quen, nhưng ẩn sâu là niềm mong ước được thoát khỏi cảnh sống tăm tối.
2. Diễn biến tâm trạng chờ tàu của Liên
a) Trước khi tàu đến:
– Liên chăm chú quan sát từ xa: thấy ánh đèn, nghe tiếng còi vọng lại.
– Lòng háo hức, hồi hộp, xen chút bâng khuâng vì biết khoảnh khắc tàu đến sẽ rất ngắn ngủi.
b) Khi tàu tới:
– Đoàn tàu mang theo ánh sáng rực rỡ, âm thanh sôi động, trái ngược hẳn với sự tĩnh lặng phố huyện.
– Liên như sống trong khoảnh khắc khác thường, say sưa ngắm nhìn.
c) Khi tàu đi qua:
– Ánh sáng và âm thanh dần chìm vào bóng đêm.
– Liên trở lại với phố huyện tĩnh lặng, thoáng buồn và nuối tiếc.
3. Ý nghĩa hình ảnh và tâm trạng chờ tàu
– Về hiện thực: phản ánh sự tăm tối, tù đọng của phố huyện và cuộc sống bế tắc của những con người nơi đây.
– Về tâm lý nhân vật: thể hiện khát vọng hướng tới ánh sáng, sự đổi thay và thế giới rộng lớn.
– Về nghệ thuật: Thạch Lam sử dụng bút pháp miêu tả tâm trạng tinh tế, kết hợp hiện thực và lãng mạn, tạo nên chiều sâu ý nghĩa.
III. Kết bài:
– Khẳng định tâm trạng chờ tàu của Liên vừa gợi buồn, vừa đẹp: buồn vì hiện thực tù đọng, đẹp vì vẫn giữ trong mình khát vọng đổi thay. Liên trở thành biểu tượng của những tâm hồn nhỏ bé nhưng không ngừng hướng về ánh sáng.
– Giá trị nhân văn: khơi gợi lòng thương cảm và trân trọng những ước mơ bình dị của con người.
Bài văn tham khảo:
Bài văn 1:
Bài văn 2:
Truyện ngắn Hai đứa trẻ được in trong tập Nắng trong vườn là một trong những sáng tác hay nhất của Thạch Lam. Truyện không có cốt truyện, tác phẩm giống như một “bài thơ trữ tình đầy xót thương”. Với những khám phá độc về tâm lí nhân vật và giọng văn mềm mại, giàu chất trữ tình, nhà văn đã khắc họa thành công tâm trạng Liên trong lúc chờ đoàn tàu chạy qua phố huyện.
Không thu hút người đọc bằng những tình tiết ly kỳ, những tính cách sắc nét hoặc những cảnh ấn tượng, thay vào đó, Thạch Lam thu hút người đọc bằng chính vẻ đẹp của cuộc sống bình thường, được khám phá qua góc nhìn đầy tinh tế của tác giả. Truyện ngắn Hai đứa trẻ không đi sâu vào những vấn đề áp đặt hoặc những tình huống bi thảm, mà chỉ đơn giản là một cái nhìn im lặng vào cuộc sống hàng ngày ở một phố huyện. Tuy nhiên, bức tranh về cuộc sống nghèo của truyện lại rất chân thực, đồng thời chứa đựng sự đồng cảm và chân thành của tác giả đối với những người lao động nghèo khổ, sống trong bế tắc và đau khổ.
Liên và An là hai đứa trẻ từng sống ở Hà Nội, rồi gia đình sa cơ thất thế nên trở về quê, một phố huyện nghèo hẻo lánh. Hai chị em trông coi một cửa hàng tạp hóa nhỏ xíu. Một gian hàng thuê lại của bà lão móm, ngăn ra bằng phên nứa dán giấy nhật trình. Liên chừng khoảng chín tuổi còn An khoảng bảy, tám tuổi. Tuy còn nhỏ nhưng Liên đã có những toan tính cho cuộc sống. Có lẽ vì thế mà trong sâu thẳm tâm hồn cô bé này đã có những xúc cảm hết sức tinh vi về mọi vật, mọi việc ở phố huyện này.
Liên cảm nhận phố huyện xung quanh bóng tối tràn ngập, bủa vây, ánh sáng yếu ớt, tàn lụi. Những phận người trong mênh mông đêm tối của cuộc đời hiện ra với dáng vẻ lam lũ, cơ cực: chị Tý ngày mò cua bắt tép, tối đến dọn cái hàng nước; gánh phở của bác Siêu trở thành thức quà xa xỉ; gia đình bác xẩm với manh chiếu rách…Đó là những kiếp người bé nhỏ đáng thương. Và “Chừng ấy người trong bóng tối mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ của họ”. Chính giữa cảnh điêu tàn như vậy của phố huyện, Thạch Lam đã miêu tả tâm trạng khắc khoải chờ đợi chuyến tàu của Liên.
Đêm nào, Liên và An cũng thao thức, hồi hộp đợi tàu. Trong con mắt của không ít người, đó là việc lẩn thẩn, vô nghĩa. Thế nhưng với trái tim giàu lòng trắc ẩn, Thạch Lam đã phát hiện ra những tâm sự sâu kín, những khát khao mãnh liệt của hai chị em. Đợi tàu trở thành một nếp sống, một nhu cầu tinh thần không thể thiếu. Đợi tàu để được thấy ánh sáng từ Hà Nội về và cũng là được trở về với vùng sáng ký ức lấp lánh, dịu êm, ngọt ngào của tuổi thơ. Đợi tàu để được cháy lên khát vọng mãnh liệt, mạnh mẽ, táo bạo: khát vọng đổi đời. Bởi vậy, Liên đợi chuyến tàu đêm đi qua không phải để bán được thêm phong diêm hay điếu thuốc mà để thoát khỏi thực tại nhàm chán buồn tẻ, đơn điệu dù chỉ trong khoảnh khắc.
Như vậy, trong hành động tưởng như vô thức ấy lại chứa đựng những ước mơ, những khao khát cao đẹp của một tâm hồn nhạy cảm, tinh tế. Dù buồn ngủ ríu cả mắt nhưng Liên và An vẫn cố thức để đợi chuyến tàu. Vì con tàu như đem một thế giới khác đi qua, chị em Liên lặng lẽ đón đợi tàu với bao xúc cảm vừa bâng khuâng, mơ hồ, vừa hồi hộp, háo hức. Chị em Liên đón đợi chuyến tàu như đón đợi phút giây giao thừa thiêng liêng mỗi khi Tết đến, xuân về. Cậu bé An buồn ngủ, mí mắt sắp sửa rơi mà vẫn còn dặn chị: “Tàu đến, chị gọi em thức dậy nhé!”.
Liên là cô gái nhạy cảm, tâm hồn dễ xao động. Khi An đã ngủ, chị ngồi yên lặng, cảm nhận đêm của quê, cảm nhận bầu trời ngàn sao lấp lánh, ánh sáng đom đóm, hay hoa bàng rụng xuống vai. Chị thấy tâm hồn mình yên tĩnh, có những cảm giác mơ hồ, không hiểu. Dường như cô bé đã hoàn toàn bứt mình ra khỏi cuộc sống mưu sinh cơ cực để đắm vào thế giới thần tiên, mộng mơ.
Nghe tiếng bác Siêu nói như reo lên: “Đèn ghi đã ra kia rồi”. Liên lắng tai nghe, lắng lòng mình để nắm bắt trọn vẹn khoảnh khắc con tàu đi qua. Những làn khói trắng sáng từ đằng xa rồi tiếp đến những tiếng hành khách ồn ã vọng tới, Liên ngay lập tức gọi em dậy để có thể nhìn thấy hình ảnh đoàn tàu rõ hơn. Vẫn như mọi khi cô nhận ngay ra “các toa đèn sáng trưng, chiếu sáng cả xuống đường. Liên chỉ thoáng trông thấy những toa hạng trên sang trọng lố nhố những người, đồng và kền lấp lánh, và các cửa kính sáng”. Một không gian rực rỡ, huyên náo, sang trọng hiện ra, đó là hình ảnh của cuộc sống sung túc, đẹp đẽ, của một Hà Nội rực sáng mà cô đã từng được sống.
Đoàn tàu rầm rộ, ồn ào khi tới, rồi cũng rầm rộ lao vào đêm tối. Liên cố nhìn theo đóm lửa xanh cho đến khi nó xa dần và khuất vào bóng đêm, đoàn tàu đi để lại niềm tiếc nuối trong lòng. Ở đây, Liên đợi tàu không phải lần đầu tiên, có lẽ từ ngày sống ở phố huyện đêm nào Liên cũng lặng lẽ chờ tàu đi qua, và có lẽ đêm nào trong cô cũng dâng lên những tiếc nuối như vậy. Trong tâm trạng cô bé có sự tương phản rõ rệt giữa hai cuộc sống: cuộc sống đẹp đẽ của ước mơ và cuộc sống nơi phố huyện. Qua đó, ta mới thấy được khao khát thay đổi cuộc sống, khát khao đổi đời trong cô mãnh liệt đến thế nào.
Hình ảnh đoàn tàu mang nhiều ý nghĩa biểu tượng. Nó là biểu tượng của thế giới hạnh phúc mà Liên, An cũng như người dân phố huyện đang khao khát hướng đến. Ánh sáng của đoàn tàu khác xa ánh sáng chỉ chiếu sáng “một quầng đất nhỏ” của chị Tý. Nó là ánh sáng của tia chớp rạch lên giữa đêm đen, như ánh sáng chói lòa của ngôi sao chổi vút qua bầu trời rồi mất hút vào đêm tối. Nhưng ánh sáng của đoàn tàu đủ sức soi rọi những phận đời, đánh thức họ, đánh thức cả những khao khát trong họ.
Thông qua tâm trạng chờ tàu của nhân vật Liên, Thạch Lam đã thể hiện niềm xót thương cho số phận những đứa trẻ và người dân phố huyện. Đồng thời ông cũng trân trọng, đồng tình với những mơ ước đổi đời tha thiết của họ. Liên và An cũng như bao người dân phố huyện khao khát đổi đời, khao khát được lên những chuyến tàu để thoát khỏi thực tại tăm tối, ê chề, lên tàu để đến với thế giới văn minh, thế giới của sung túc, no đủ. Ở đó sẽ không còn bóng tối, thế giới nơi đó sẽ ngập tràn ánh sáng và cuộc sống sẽ đáng sống hơn. Với Liên, con tàu còn đưa Liên trở về tuổi thơ êm đềm, thời quá khứ ngọt ngào của tuổi thần tiên, đồng thời thức dậy trong cô bé, niềm tin vào một tương lai tươi sáng.
Từ cuộc sống của con người nơi phố huyện, trang văn của Thạch Lam còn rung lên tiếng nói tha thiết có sức lay tỉnh xâu xa trong tâm hồn người đọc: Hãy cứu lấy những đứa trẻ! Hãy thay đổi cuộc sống bế tắc này. Qua tâm trạng của nhân vật Liên khi chờ tàu, Thạch Lam đã gửi để thông điệp sâu sắc và ý nghĩa đến với người đọc: Vì vậy phải vượt thoát cuộc sống nghèo nàn, tù túng đơn điệu để vươn đến cuộc sống tốt đẹp hơn. Đây mới là cuộc sống thực sự của con người. Đồng thời qua đoạn trích cũng thể hiện tài năng bậc thầy của tác giả trong năm bắt và miêu tả tâm lí nhân vật.
Tác giả đã sử dụng thành công bút pháp miêu tả: miêu tả đoàn tàu khi qua lồng vào đó là sự đối lập giữa ánh sáng và bóng tối; miêu tả tâm trạng nhân vật Liên với những nắm bắt tinh tế, nhanh nhạy khi đoàn tàu đi qua phố huyện và mơ ước đổi đời của em cũng như biết bao người. Hình ảnh giàu tính biểu tượng (đoàn tàu) chứa đựng nhiều thông điệp giàu ý nghĩa.
Có thể thấy, Hai đứa trẻ không phải là một câu chuyện có nhiều biến cố. Tất cả những gì diễn ra trong câu chuyện chỉ là một phần nhỏ của cuộc sống ở một phố huyện nhỏ, nơi chị em Liên trải qua một ngày cuối hè. Không có sự phát triển hoặc điểm nhấn rõ ràng như các bài học trong sách văn học. Nhưng lạ thay, người đọc không dễ quên câu chuyện sau khi đọc xong. Đọc giả luôn nhớ nó như một kỷ niệm êm đềm, mỗi chi tiết đều gợi lên cảm xúc sâu sắc và gợi lại kí ức về một thời đã qua.
Thạch Lam là một nét riêng, một nét khác biệt không trộn lẫn của văn học lãng mạn. Giữa xã hội Tây Tàu lố lăng, kệch cỡm, văn chương chỉ là mua vui cho tầng lớp thị thành với những câu chuyện ngôn tình thống thiết, bi ai thì Thạch Lam lại hướng ngòi bút của mình đến người lao động nghèo để trân trọng nâng niu những mơ ước khát khao đẹp đẽ của họ. Tình cảm nhân văn ấy được thể hiện rất rõ trong truyện ngắn Hai đứa trẻ qua tâm trạng của nhân vật Liên đang chờ chuyến tàu đêm đi qua phố huyện.
Bài văn 2:
Thạch Lam là một trong những cây bút độc đáo của Tự lực văn đoàn, nổi bật với phong cách văn chương nhẹ nhàng, giàu chất thơ và đầy tinh tế trong việc khắc họa những cảm xúc mong manh của con người. Tác phẩm của ông không nhằm tạo ra những biến cố kịch tính, mà thường lặng lẽ khơi gợi những rung động sâu xa nơi tâm hồn người đọc. Hai đứa trẻ là truyện ngắn tiêu biểu của Thạch Lam, khắc họa bức tranh phố huyện nghèo trước Cách mạng tháng Tám với nhịp sống tẻ nhạt, tù đọng nhưng lại ẩn chứa những khát vọng hướng về ánh sáng. Hình ảnh và tâm trạng chờ tàu của nhân vật Liên ở cuối truyện chính là điểm nhấn đặc biệt, không chỉ kết tinh ý nghĩa tư tưởng mà còn bộc lộ vẻ đẹp tâm hồn của cô bé.
Hoàn cảnh và nguyên nhân Liên chờ tàu.
Liên là cô bé sống cùng mẹ và em trai An ở phố huyện. Sau khi cha mất việc, gia đình rơi vào cảnh nghèo khó, mẹ Liên mở một quán nhỏ bán tạp hóa. Ngày nào cũng vậy, Liên và An sống trong không gian tù đọng, với nhịp sống chậm chạp và buồn tẻ của phố huyện. Những âm thanh lặp đi lặp lại – tiếng trống thu không, tiếng ếch nhái kêu ngoài đồng, tiếng muỗi vo ve – tạo thành một bản nhạc ảm đạm của đời sống nơi đây.
Trong bức tranh ấy, tàu đêm trở thành một điểm sáng hiếm hoi. Đó là đoàn tàu từ Hà Nội chạy qua, mang theo ánh sáng, âm thanh và sự náo nhiệt khác hẳn với cuộc sống tĩnh lặng của phố huyện. Ban đầu, Liên chờ tàu như một thói quen từ khi còn nhỏ, nhưng càng về sau, chờ tàu trở thành một nghi thức tinh thần, một niềm háo hức âm ỉ. Ẩn sâu trong đó là khát vọng được thấy một thế giới khác – rực rỡ, sôi động và đầy sức sống – trái ngược với thực tại tối tăm và buồn bã.
Diễn biến tâm trạng chờ tàu của Liên.
Trước khi tàu đến:
Đêm phố huyện chìm trong bóng tối. Không gian hẹp, ánh sáng leo lét của ngọn đèn con con và vài ngọn đèn thưa thớt càng làm nổi bật sự tĩnh mịch. Trong khung cảnh ấy, Liên bắt đầu hướng ánh mắt ra phía xa. Cô “lặng lẽ ngồi nhìn ra ngoài”, hồi hộp chờ đợi đoàn tàu quen thuộc. Từ xa, Liên đã nhận ra những tín hiệu đầu tiên: “ngọn lửa xanh biếc, rồi ánh sáng trắng lóe lên” và “tiếng còi tàu kéo dài trong đêm tối”. Mỗi dấu hiệu ấy làm nhịp tim cô bé như nhanh hơn, trong lòng trỗi dậy sự mong chờ xen lẫn một chút bâng khuâng.
Sự háo hức của Liên không chỉ là niềm vui trẻ con trước một sự kiện khác thường, mà còn là nỗi khát khao mơ hồ về một thế giới rộng lớn hơn, nơi có những điều mới lạ, đẹp đẽ mà cô chỉ nghe kể hoặc thấy thoáng qua.
Khi tàu tới:
Đoàn tàu vụt qua phố huyện như một vệt sáng rực rỡ. Nó mang theo tiếng bánh sắt nghiến trên đường ray, tiếng hành khách ồn ào, và những ô cửa sáng trưng. Liên say sưa ngắm nhìn, như muốn thu hết tất cả vào mắt. Đoàn tàu không chỉ phá tan bóng tối và sự im lìm của phố huyện, mà còn mang theo hình ảnh phồn hoa của những nơi xa – đặc biệt là Hà Nội, nơi tuổi thơ Liên từng sống và để lại trong cô những ký ức đẹp.
Khoảnh khắc ấy ngắn ngủi nhưng tràn đầy sức sống. Trong ánh sáng và âm thanh của đoàn tàu, Liên như được tiếp thêm năng lượng tinh thần, được “thoát” ra khỏi những ràng buộc của cuộc sống thực tại, dù chỉ là trong ý nghĩ.
Khi tàu đi qua:
Ánh sáng và âm thanh dần tan biến vào đêm. Không gian phố huyện lại trở về với bóng tối và sự tĩnh mịch ban đầu. Trên gương mặt Liên thoáng hiện nỗi buồn và nuối tiếc. Cô cảm thấy hụt hẫng, bởi khoảnh khắc rực rỡ vừa qua quá ngắn ngủi, và thực tại vẫn là phố huyện tù đọng, nghèo nàn.
Chờ tàu – và rồi nhìn tàu đi – trở thành một vòng lặp của cảm xúc: háo hức, mãn nguyện thoáng chốc, rồi lại trở về với trống vắng và buồn bã.
Ý nghĩa hình ảnh và tâm trạng chờ tàu
Trước hết, ở bình diện hiện thực, hình ảnh chờ tàu phản ánh sự tù đọng của phố huyện nghèo. Cả ngày dài lặng lẽ, chỉ có chuyến tàu đêm mang lại chút ánh sáng và âm thanh. Điều đó cho thấy cuộc sống của những con người nơi đây thiếu hẳn sự đổi thay và niềm vui, họ chỉ có thể sống bằng những khoảnh khắc mong đợi ngắn ngủi.
Ở bình diện tâm lý, chờ tàu là biểu hiện của khát vọng. Liên mong nhìn thấy ánh sáng, sự náo nhiệt – tức là mong mỏi một cuộc sống khác, một tương lai khác. Đây chính là mạch ngầm lãng mạn trong tác phẩm Thạch Lam: giữa hiện thực tăm tối, con người vẫn ấp ủ những ước mơ đẹp.
Về nghệ thuật, Thạch Lam đã khéo léo sử dụng bút pháp miêu tả tâm trạng tinh tế, kết hợp hiện thực và lãng mạn. Mạch văn chậm rãi, câu chữ giàu nhạc điệu, hình ảnh giàu sức gợi tạo nên một không gian mờ ảo, thích hợp để khắc họa những cảm xúc mong manh. Sự xuất hiện của đoàn tàu – một chi tiết nhỏ – lại chứa đựng sức nặng ý nghĩa, giống như một điểm sáng trong bức tranh màu xám.
Giá trị nhân văn của chi tiết chờ tàu:
Tâm trạng chờ tàu của Liên không chỉ gợi thương mà còn gợi kính trọng. Giữa cảnh đời nghèo khổ, cô bé vẫn nuôi dưỡng trong lòng một niềm mong đợi, dù mơ hồ. Điều đó nói lên sức sống của tâm hồn con người: có thể thiếu thốn vật chất nhưng không thể sống thiếu mơ ước.
Chi tiết này cũng đặt ra một câu hỏi cho người đọc: Liệu chúng ta có đang sống giống Liên, mỗi ngày chờ đợi một “chuyến tàu” mơ ước nào đó? Và nếu có, chúng ta sẽ để nó vụt qua hay tìm cách bước lên? Đây là chiều sâu triết lý mà Thạch Lam gửi gắm qua câu chuyện tưởng như chỉ toàn những sự việc nhỏ bé.
Tâm trạng chờ tàu của Liên trong Hai đứa trẻ là một chi tiết giàu giá trị nghệ thuật và tư tưởng. Nó khắc họa sinh động tâm hồn nhạy cảm, giàu mơ ước của cô bé giữa cuộc sống tăm tối nơi phố huyện. Đoàn tàu trở thành biểu tượng của ánh sáng, của khát vọng đổi thay, còn Liên là hình ảnh của những con người nhỏ bé nhưng luôn hướng về điều tốt đẹp. Thạch Lam đã để lại cho người đọc không chỉ một bức tranh phố huyện buồn, mà còn một thông điệp nhân văn: hãy trân trọng và nuôi dưỡng khát vọng trong lòng, bởi đó là ánh sáng giữ cho ta không bị bóng tối của cuộc đời nuốt chửng.
