| [Lược một đoạn: Nhân vật tôi kể về buổi chiều đi ra từ toà báo, trong lòng khó chịu, tìm xe kéo để về nhà…] Tôi đi vài bước trên con đường phố vắng người. Một cái xe tay dằng xa đi lại, anh phu xe co ro vì rét, hai tay giấu dưới manh áo tơi tàn. Theo lệ như mọi khi, tôi mặc cả: – Xe đi không? Bốn xu về gần nhà bò Yên Phụ. – Thầy cho sáu xu. – Không, bốn xu là đúng giá rồi. Tôi vừa nói vừa bước đi. Người phu xe đã có tuổi, cứ kéo cái xe theo sau tôi mà lẩm bẩm: “Bốn đồng xu từ đây về nhà bò”. Cái tiếng nhà bò anh ta nhắc đi nhắc lại làm cho tôi khó chịu. Tôi biết đó là một cách của các phu xe cứ đi theo sau khách để làm cho người ta bực tức, tôi lại càng ghét và quay lại gắt: – Có đi hay không thì thôi! Đừng có theo sau người ta mà lải nhải. – Lại đây đi mà. Rồi anh ta hạ càng xe xuống, cứ đứng yên chỗ ấy đợi chứ không kéo lại phía tôi. Cái cử chỉ ấy làm tôi sinh ghét thêm, đã toan không đi, nhưng lúc ấy không có cái xe nào khác. Tôi giận dữ bước mạnh lên xe, vừa mắng. [Lược một đoạn: Anh phu xe cãi lại khiến nhân vật tôi càng thêm bực mình, rồi nhân vật tôi phát hiện chiếc xe này là hạng xe tàng ở ngoại ô, vào nội thành kéo trộm, cùng lúc đó thì viên cảnh sát đi tới, anh kéo xe luống cuống sợ hãi và van xin nhân vật tôi nói giúp…] Dưới ánh đèn tôi thấy mặt anh xe tái mét. Những vết răn in sâu xuống trên mặt già nua hốc hác, chân tay người khốn nạn ấy run bật lên và tôi thấy cái rung động chuyển cả vào chiếc thân xe. – Mày chết nhé! Mày sẽ bị phạt! Người phu xe ấp úng nói thì ông ta khoát tay bảo im, rồi quay lại tôi hỏi, lần này bằng tiếng Pháp. – Người này kéo ông từ trong phố ra hay ông đi khứ hồi? Tôi liếc mắt nhìn anh kéo xe. Trong bóng tối của vành nón qua ngang mặt, tôi thấy hai mắt anh ta long lanh nhìn tôi, như khẩn cầu van xin yên lặng. Tôi biết lời nói của tôi sẽ làm anh ta bị bắt hay không. Những khi nói chuyện với các phu xe khác, tôi được biết rằng nếu người khách nói là đi khứ hồi từ ngoại ô, thì người xe không việc gì. Nhưng lúc ấy, lời van xin của anh xe kia không làm cho tôi động lòng, mà lại làm cho tôi ghét anh thêm. Tôi trả lời người đội xếp: – Tôi đi từ phố hàng Bún. – Vậy phiền ông xuống xe. Rồi anh ta nhìn anh phu xe, cười một cách tinh quái: – Allez! Đi về bót! [Lược một đoạn: Nhân vật tôi trở về, trong lòng nghĩ tới cảnh anh phu xe bị phạt, bị đánh, cảnh tượng ấy dằn vặt lòng anh suốt mấy ngày liền. Cuối cùng anh quyết định đem tiền tìm đến nhà anh phu xe để chuộc lỗi…] Lần ấy là lần đầu tôi bước vào một chỗ nghèo nàn, khổ sở như thế. Các anh thử tưởng tượng một dãy nhà lụp xụp và thấp lè tè, xiêu vẹo trên bờ một cái đầm mà nước đen và hôi hám tràn cả vào đến thềm nhà. Trong cái hang tối tăm bẩn thỉu ấy, sống một đời khốn nạn những người gầy gò, rách rưới như những người trong một cơn mê. […] Tôi cúi mình bước vào, chỉ thấy tối như bưng lấy mắt và thấy hơi ẩm lạnh thấm vào tận trong mình. Có tiếng người đàn bà khẽ hỏi: – Bẩm thầy muốn gì? Khi mắt mắt đã quen tối, tôi nhận thấy người đàn bà vừa hỏi, một bà già ở mép một chiếc giường tre mục nát kê ở sát tường. Sau lưng bà này, một người đàn bà nữa ngồi ôm trong lòng một vật gì hơi động đậy. Cả hai cùng ngước mắt lên nhìn tôi một cách ngạc nhiên và đầu họ chạm vào mái nhà thấp, đầy những mảng giẻ rách nát vắt trên xà. [Lược một đoạn: Nhân vật tôi hỏi thăm một lúc, bà già mới kể lại sự tình người phu xe khi đó bị lột sạch quần áo đánh một trận thừa sống thiếu chết, rồi bắt phạt, nhưng không có tiền đóng phạt nên trốn đi biệt tích từ đó tới giờ] Bà cụ chép miệng, chỉ người đàn bà ngồi sau: – Tội cho vợ con chú đây, ốm đã mấy ngày hôm nay không có thuốc. Đứa cháu không biết có qua khỏi được không? Tôi đứng lại gần xem. Trên cánh tay người mẹ, chỉ còn là một dúm thịt con đã nhăn nheo: đứa bé há hốc miệng thở ra, măt xám nhợt. Người mẹ thỉnh thoảng lấy cái lông gà dúng vào chén mật ong để bên cạnh, phết lên lưỡi của đứa bé. – Cháu nó sài đã hơn một tháng nay. Hôm nọ đã đỡ. Mấy hôm nay vì không có tiền mua thuốc lại tăng. Ông lang bảo cháu khó qua khỏi được. Cái cảnh đau thương ấy làm tôi rơm rớm nước mắt. Một cảm giác nghẹn ngào đưa lên chẹn lấy cổ. Tôi lấy tờ giấy bạc năm đồng đưa cho người mẹ, rồi vội vàng bươc ra cửa, để mặc hai người nhìn theo ngờ vực. Qua ngưỡng cửa, tôi va phải một người đàn ông ốm yếu tay cắp một cái áo quan con bằng gỗ mới. Đến bên đường, tôi nghe thấy trong căn nhà lụp xụp đưa ra tiếng khóc của hai người đàn bà. Đứa bé con đã chết. […] (Trích Tuyển tập truyện ngắn Thạch Lam) |
DÀN BÀI HƯỚNG DẪN
I. Mở bài:
– Giới thiệu tác giả, tác phẩm: Thạch Lam là một nhà văn nổi bật trong dòng văn học hiện đại Việt Nam giai đoạn 1930–1945. Ông có phong cách nhẹ nhàng, sâu lắng, thường viết về những số phận nhỏ bé, nghèo khổ nhưng luôn giàu lòng yêu thương. Tác phẩm của ông không cần những cao trào dữ dội, mà lặng lẽ lay động người đọc bằng sự tỉnh thức của lương tâm con người.
– Giới thiệu đoạn trích: Đoạn trích “Một cơn giận” là một truyện ngắn đầy cảm xúc như thế. Qua một cơn giận của nhân vật “tôi”, Thạch Lam đã cho thấy sức nặng của những hành động tưởng chừng nhỏ bé, để lại bài học sâu sắc về sự cảm thông, trách nhiệm và thức tỉnh lương tri trong mỗi con người.
II. Thân bài:
1. Tóm lược ngắn gọn nội dung tác phẩm
Truyện xoay quanh một lần nổi giận của nhân vật “tôi” – một người trí thức trong xã hội xưa. Sau một buổi chiều tâm trạng không tốt, “tôi” tìm xe kéo để về nhà và gặp một người phu xe gầy yếu, áo quần rách rưới, run rẩy trong giá rét. Vì giận dỗi trong lòng, “tôi” cãi nhau với anh phu xe về giá cả rồi nổi cáu, nói những lời gắt gỏng. Khi biết anh kéo xe trái phép vào thành phố, “tôi” lại lạnh lùng khai báo với cảnh sát, khiến anh bị bắt và chịu cảnh đòn roi, tù tội. Vài ngày sau, “tôi” cảm thấy day dứt, quyết định mang tiền đến tận nơi ở của người phu xe để chuộc lỗi. Tại đây, “tôi” tận mắt chứng kiến cảnh gia đình nghèo túng, đứa con nhỏ đang hấp hối vì bệnh sài mà không có thuốc. Kết thúc truyện là một khoảnh khắc đau đớn: khi “tôi” vừa bước ra khỏi căn nhà lụp xụp ấy, thì nghe thấy tiếng khóc – đứa bé đã qua đời.
2. Phân tích nội dung chủ đề
– Tác phẩm gửi gắm một chủ đề đầy tính nhân văn: một hành động nhỏ, nếu vô tâm, cũng có thể gây ra hậu quả lớn và khiến người ta phải dằn vặt cả đời. Cơn giận của nhân vật “tôi” ban đầu xuất phát từ sự bực tức cá nhân, nhưng lại khiến một con người lương thiện rơi vào cảnh khốn cùng. Hành động khai báo tưởng chừng “đúng luật” ấy lại trở thành giọt nước làm tràn ly trong cuộc đời vốn đã quá bất hạnh của người phu xe. Nhưng điều đáng quý là “tôi” đã nhận ra lỗi lầm và tìm cách bù đắp. Tuy không thể cứu được đứa trẻ, nhưng hành động ấy cho thấy con người có thể lầm lỗi, nhưng lương tâm và sự ăn năn chân thành vẫn là ánh sáng cứu rỗi nhân cách.
– Qua nhân vật người phu xe, Thạch Lam thể hiện lòng thương cảm sâu sắc với tầng lớp lao động nghèo trong xã hội xưa. Người đàn ông ấy co ro vì lạnh, áo tơi rách nát, khuôn mặt già nua, hốc hác – một thân hình kiệt sức vì đói nghèo, vẫn phải lam lũ mưu sinh. Khi bị bắt, anh sợ hãi, run rẩy, chỉ biết nhìn “tôi” với ánh mắt van xin. Đó không chỉ là ánh mắt cầu cứu, mà còn là sự tin tưởng vào lòng nhân đạo giữa con người với nhau – nhưng đã bị phản bội bởi sự lạnh lùng. Nỗi đau đớn hơn cả là cảnh sống của gia đình anh: căn nhà tăm tối bên đầm lầy hôi hám, vợ con rách rưới, đứa bé thì đang dần lịm tắt hơi thở. Cảnh ngộ ấy không chỉ khiến nhân vật “tôi” bật khóc, mà còn khiến người đọc cũng nghẹn lòng. Đây chính là tiếng nói tố cáo xã hội bất công đã đẩy những con người nghèo khổ tới bước đường cùng.
3. Phân tích đặc sắc nghệ thuật
Không chỉ thành công ở khía cạnh nội dung, tác phẩm còn gây ấn tượng sâu sắc bởi những thủ pháp nghệ thuật đặc sắc mà nhà văn đã vận dụng một cách tài tình.
giúp tác phẩm tạo ra độ tin cậy và chiều sâu cảm xúc, mở ra không gian tiếp nhận chân thực cho người đọc.
– Truyện được viết theo ngôi kể thứ nhất, tạo ra độ tin cậy và chiều sâu cảm xúc, cho phép người đọc bước vào thế giới nội tâm đầy biến động của nhân vật “tôi”. Tác giả không phán xét mà để nhân vật tự bộc lộ cảm xúc, từ đó truyền đến người đọc thông điệp một cách nhẹ nhàng nhưng sâu sắc. Cốt truyện được tổ chức chặt chẽ, logic, có điểm mở – phát triển – cao trào – kết thúc, tạo nên sức hấp dẫn lôi cuốn trong từng diễn biến. Tình huống truyện giàu kịch tính và giàu sức gợi, từ đó giúp nhân vật bộc lộ rõ nét tính cách và tư tưởng. Giọng kể lạnh lùng, kết hợp ngôn ngữ giản dị nhưng sâu sắc, dễ khơi gợi cảm xúc nơi người đọc. Hình ảnh, ngôn ngữ trong truyện giản dị mà chân thực – nhất là những chi tiết miêu tả gia cảnh người phu xe và đứa bé hấp hối – được khắc họa tinh tế, gây ám ảnh lâu dài. Thạch Lam không tô đậm bi kịch bằng những lời than vãn, mà để sự tàn nhẫn của hiện thực tự bộc lộ qua hình ảnh sống động và xúc động. Nhờ các phương tiện nghệ thuật kể chuyện đặc sắc, tác phẩm không chỉ truyền đạt thành công nội dung, mà còn chạm đến chiều sâu cảm xúc, giúp người đọc chiêm nghiệm và thức tỉnh.
III. Kết bài:
Tóm lại, dưới ngòi bút tài hoa của Thạch Lam, bi kịch của người phu xe nghèo đã được thể hiện một cách tinh tế và sâu sắc. “Một cơn giận” không chỉ là một câu chuyện về sự giận dữ nhất thời, mà còn là một hồi chuông cảnh tỉnh về lương tâm, về lòng trắc ẩn giữa người với người. Gấp lại trang sách, tôi cảm thấy lòng mình như dịu lại và bừng lên một ánh sáng – ánh sáng của sự cảm thông, của lòng vị tha và tình người thấm đẫm trong từng chi tiết nhỏ bé, giản dị. Tôi hiểu rằng lòng tốt không chỉ là thứ sẵn có, mà còn là sự lựa chọn – giữa vô cảm hay yêu thương, giữa thờ ơ hay giúp đỡ. Tôi học duwojc một bài học sau sắc: phải luôn suy nghĩ trước khi hành động, bởi những điều ta cho là nhỏ nhặt đôi khi lại quyết định vận mệnh của người khác. Và đôi khi, một ánh nhìn tử tế hay một câu nói đúng lúc cũng có thể cứu cả một cuộc đời.
* Đoạn văn 200 chữ:
“Văn chương có loại đáng thờ và loại không đáng thờ…” (Nguyễn Văn Siêu). Văn chương đích thực phải chuyên chú vào con người, hướng con người đến những giá trị cao quý. “Một cơn giận” của Thạch Lam là một truyện ngắn tiêu biểu cho tinh thần ấy. Truyện xoay quanh một lần nổi giận của nhân vật “tôi” – một người trí thức trong xã hội xưa. Chỉ vì một con giận đầy ích kỷ, hành động của nhân vật “tôi” đã gián tiếp gây ra bi kịch gia đình thương tâm của người phu xe nghèo khó. Nhưng điều đáng trân trọng là sự thức tỉnh lương tri: nhân vật “tôi” biết ăn năn và tìm cách chuộc lỗi. Thạch Lam không lên án gay gắt, mà để nhân vật tự đối diện với nỗi day dứt, từ đó thức tỉnh người đọc. Truyện mang ý nghĩa sâu xa: trong đời sống, chỉ một lời nói hay hành động nhỏ cũng có thể ảnh hưởng đến số phận người khác. Không chỉ thành công ở khía cạnh nội dung, tác phẩm còn gây ấn tượng sâu sắc bởi những thủ pháp nghệ thuật đặc sắc mà nhà văn đã vận dụng một cách tài tình. Truyện được kể ở ngôi thứ nhất giúp người đọc sống trong nội tâm nhân vật, giọng văn nhẹ nhàng, hình ảnh chân thực mà ám ảnh tạo nên một không gian cảm xúc lắng đọng. Cốt truyện được tổ chức chặt chẽ, tình huống truyện kịch tính, lôi cuốn, lời văn lạnh lùng nhưng đầy sức truyền cảm. Nhà văn không tô đậm bi kịch bằng những lời than vãn, mà để sự tàn nhẫn của hiện thực tự bộc lộ qua hình ảnh sống động và xúc động. Qua đó, tác phẩm không chỉ phản ánh nỗi khổ của người lao động nghèo mà còn là lời nhắc nhở về trách nhiệm, lòng trắc ẩn và sự lựa chọn nhân đạo. Đọc xong truyện, tôi hiểu rằng lòng tốt không phải là điều ngẫu nhiên, mà là kết quả của sự thức tỉnh và lựa chọn làm người tử tế giữa đời sống đầy biến động. Đôi khi, một ánh nhìn tử tế, một sự cảm thông, một sự giúp đỡ bình thường cũng có thể giúp người khác tránh được những bi kịch thương tâm.
