Phân tích Chương 1, truyện ngắn MẮT BIẾC của Nguyễn Nhật Ánh | Lớp 9

Phân tích truyện ngắn MẮT BIẾC của Nguyễn Nhật Ánh | Lớp 9

I. MỞ BÀI:

– Dẫn vào bài từ chủ đề của tác phẩm: Trong hành trình trưởng thành của mỗi con người, tuổi thơ và những mối quan hệ ruột thịt luôn để lại dấu ấn sâu đậm, nuôi dưỡng tâm hồn và hình thành nhân cách.

– Giới thiệu tác phẩm, tác giả, đánh giá chung: Với giọng kể nhẹ nhàng, chậm rãi và giàu chất hoài niệm, Mắt biếc của  Nguyễn Nhật Ánh, đã khắc họa tinh tế những rung động trong trẻo của tuổi thơ, đồng thời khẳng định tình cảm gia đình ấm áp, để lại nhiều dư âm trong lòng người đọc.

II. THÂN BÀI

1. Khái quát nội dung truyện:

– Truyện kể về tuổi thơ của nhân vật “tôi” – Ngạn, với những kỷ niệm gắn bó bên mẹ và đặc biệt là bà nội.

– Những trận đòn của người cha nghiêm khắc đối lập với sự chở che, yêu thương dịu dàng của bà, tạo nên những ký ức sâu đậm, giàu xúc cảm trong tâm hồn đứa trẻ.

2. Phân tích nội dung, chủ đề tác phẩm

– Tình cảm gia đình – đặc biệt là tình bà cháu:

+ Bà nội là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho đứa cháu nhỏ.

+ Hành động che chở, lời nói dịu dàng, cử chỉ ân cần của bà thể hiện tình yêu thương vô điều kiện.

– Tuổi thơ non nớt, dễ tổn thương:

+ Đứa trẻ sợ hãi trước những trận đòn của cha.

+ Cảm giác lo âu, thót tim rồi nhẹ nhõm khi được bà bảo vệ.

– Giá trị nhân văn của tác phẩm:

+ Ca ngợi tình cảm gia đình thiêng liêng.

+ Khẳng định vai trò nuôi dưỡng tâm hồn của sự yêu thương, chở che trong tuổi thơ.

* Ý nghĩa nội dung:

– Tuổi thơ hạnh phúc không nằm ở vật chất mà ở tình yêu thương.

– Những ký ức êm đềm thời ấu thơ có sức nâng đỡ con người suốt cuộc đời.

3. Đặc sắc nghệ thuật

– Cốt truyện: Đơn giản, không có cao trào kịch tính, tập trung vào một kỷ niệm nhỏ nhưng giàu ý nghĩa.

–  Ngôi kể: Ngôi thứ nhất (“tôi”) → tạo cảm giác chân thực, gần gũi, giàu tính tự bạch.

– Miêu tả tâm lí nhân vật: Tinh tế, chân thật qua cảm giác sợ hãi, lo âu, xúc động của nhân vật “tôi”.

– Ngôn ngữ: Mộc mạc, giản dị, gần với lời nói hằng ngày.

– Giọng văn: Nhẹ nhàng, chậm rãi, ấm áp, đậm chất hoài niệm.

–  Chi tiết, hình ảnh nghệ thuật đặc sắc:

• Chiếc sập gỗ lim, miếng trầu, chiếc quạt mo cau.
• Hình ảnh bà nằm che chở cháu.
• Giọng kể chuyện dịu dàng của bà – biểu tượng của tình yêu thương.

4. Đánh giá, liên hệ

– Đoạn trích thể hiện rõ phong cách Nguyễn Nhật Ánh: viết về tuổi thơ bằng sự thấu hiểu và nhân ái.

– Liên hệ bản thân: Nhận ra giá trị của tình cảm gia đình. Biết trân trọng những khoảnh khắc yêu thương giản dị bên người thân.

III. KẾT BÀI:

– Khẳng định giá trị tác phẩm: Mắt biếc là tác phẩm giàu giá trị nhân văn, khắc họa sâu sắc vẻ đẹp của tình cảm gia đình và tuổi thơ.

– Rút ra thông điệp: Qua tác phẩm, nhà văn muốn nhắn nhủ đến người đọc: Tình yêu thương và sự chở che trong gia đình là nền tảng vững chắc nuôi dưỡng tâm hồn con người.

–  Những thay đổi trong suy nghĩ, cảm xúc, hành động của bản thân: Tác phẩm giúp bản thân biết yêu thương, quan tâm nhiều hơn đến người thân và trân trọng những ký ức tuổi thơ đã qua.

Bài văn than khảo:

• Mở bài:

Trong hành trình trưởng thành của mỗi con người, tuổi thơ luôn là miền ký ức trong trẻo và sâu lắng nhất, nơi những mối quan hệ ruột thịt đầu tiên gieo mầm cho yêu thương, nhân cách và tâm hồn. Dù thời gian có trôi xa, những kỷ niệm ấu thơ gắn với tình cảm gia đình vẫn lặng lẽ neo đậu trong trái tim mỗi người, trở thành điểm tựa tinh thần bền vững giữa dòng đời nhiều biến động. Bằng giọng kể nhẹ nhàng, chậm rãi và đậm chất hoài niệm, truyện ngắn Mắt biếc của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh đã tái hiện tinh tế thế giới tuổi thơ trong trẻo ấy, đồng thời khắc sâu vẻ đẹp thiêng liêng của tình cảm gia đình, để lại dư âm ấm áp và xúc động trong lòng người đọc.

• Thân bài:

Mắt biếc là câu chuyện kể về tuổi thơ của nhân vật Ngạn, gắn liền với những kỷ niệm giản dị mà sâu sắc bên mẹ và đặc biệt là bà nội. Trong dòng hồi ức của Ngạn, hình ảnh người cha nghiêm khắc, thường dùng roi vọt để dạy con, hiện lên đối lập rõ nét với sự dịu dàng, bao dung và chở che âm thầm của bà nội. Chính sự đối lập ấy đã làm nổi bật vai trò đặc biệt của người bà trong đời sống tinh thần non nớt của đứa trẻ, đồng thời tạo nên những ký ức ám ảnh, theo Ngạn suốt những năm tháng trưởng thành.

Nổi bật hơn cả trong truyện là tình cảm gia đình, mà trung tâm là tình bà cháu đầy yêu thương và che chở. Bà nội hiện lên như một điểm tựa tinh thần vững chắc mỗi khi Ngạn hoảng sợ trước những trận đòn của cha. Chỉ cần thấy cha “dợm rút cây roi mây”, cậu bé đã chạy sang nhà bà – nơi duy nhất mang lại cảm giác an toàn và bình yên.

Hình ảnh bà nằm trên chiếc sập gỗ lim, miệng nhai trầu, tay phe phẩy chiếc quạt mo cau với dáng vẻ thong thả, điềm nhiên đã in đậm trong ký ức Ngạn như biểu tượng của sự che chở và bao dung. Hành động bà kéo cháu nằm khuất sau lưng mình rồi thản nhiên trả lời “Không thấy” khi người cha đi tìm con không chỉ là một cử chỉ bảo vệ, mà còn là biểu hiện sâu sắc của tình yêu thương vô điều kiện. Đó là thứ tình cảm không cần lời lẽ cầu kỳ, không phô trương, mà lặng lẽ, bền bỉ, xuất phát từ bản năng yêu thương của người bà dành cho đứa cháu nhỏ.

Song song với việc khắc họa tình bà cháu, truyện còn thể hiện sinh động tuổi thơ non nớt, dễ tổn thương của nhân vật “tôi”. Trước những trận đòn của cha, Ngạn luôn sống trong nỗi sợ hãi, lo âu; trái tim trẻ thơ “thót lại” trong cảm giác bất an. Nhưng ngay sau đó là sự nhẹ nhõm, yên tâm khi được bà che chở. Những chuyển biến tinh tế trong cảm xúc ấy được Nguyễn Nhật Ánh tái hiện rất chân thật, đúng với tâm lý trẻ nhỏ. Đặc biệt, khoảnh khắc Ngạn nằm sau lưng bà, lắng nghe giọng kể chuyện trầm ấm rồi dần chìm vào giấc ngủ yên lành, đã cho thấy sức mạnh kỳ diệu của tình yêu thương – thứ có thể xoa dịu nỗi sợ hãi và nâng đỡ tâm hồn con người. Qua đó, tác phẩm khẳng định rằng tuổi thơ, dù từng trải qua những tổn thương, vẫn có thể trở nên êm đềm nếu được bao bọc trong vòng tay yêu thương của gia đình.

Từ câu chuyện nhỏ bé nhưng giàu cảm xúc ấy, Mắt biếc gửi gắm giá trị nhân văn sâu sắc. Tác phẩm ca ngợi tình cảm gia đình thiêng liêng, đặc biệt là vai trò của những người bà, người mẹ – những con người âm thầm hi sinh, lặng lẽ chở che và nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ. Đồng thời, truyện cũng khẳng định rằng chính sự yêu thương, quan tâm và cảm thông trong gia đình là nền tảng quan trọng giúp con người hình thành nhân cách, có đủ sức mạnh để vượt qua những tổn thương và thử thách của cuộc đời. Tuổi thơ hạnh phúc không được đo bằng sự đủ đầy vật chất, mà bằng cảm giác được yêu thương, được thấu hiểu và chở che. Những ký ức êm đềm ấy vì thế trở thành hành trang tinh thần nâng đỡ con người suốt cả cuộc đời.

Mắt biếc mang đậm dấu ấn phong cách Nguyễn Nhật Ánh. Cốt truyện giản dị, không kịch tính, chỉ xoay quanh một kỷ niệm nhỏ nhưng giàu ý nghĩa. Ngôi kể thứ nhất, xưng “tôi”, tạo cảm giác chân thực, gần gũi, giúp câu chuyện mang màu sắc tự bạch, như một dòng hồi ức chân thành được kể lại. Nghệ thuật miêu tả tâm lý tinh tế, thể hiện rõ những trạng thái sợ hãi, lo âu rồi hạnh phúc, xúc động của đứa trẻ. Ngôn ngữ truyện mộc mạc, giản dị, gần với lời ăn tiếng nói hằng ngày, tạo nên sự thân quen. Giọng văn nhẹ nhàng, chậm rãi, ấm áp và thấm đẫm hoài niệm khiến câu chuyện đi sâu vào lòng người đọc. Những chi tiết nghệ thuật đặc sắc như chiếc sập gỗ lim, miếng trầu, chiếc quạt mo cau, hình ảnh bà che chở cháu hay giọng kể chuyện dịu dàng của bà đều trở thành biểu tượng bền bỉ cho tình yêu thương và sự bao dung.

Qua Mắt biếc, người đọc dễ dàng nhận ra phong cách quen thuộc của Nguyễn Nhật Ánh: viết về tuổi thơ bằng sự thấu hiểu, cảm thông và lòng nhân ái sâu sắc. Tác phẩm không chỉ tái hiện ký ức của nhân vật mà còn đánh thức trong mỗi người đọc những kỷ niệm tuổi thơ của chính mình, để từ đó biết trân trọng hơn những khoảnh khắc yêu thương bình dị bên gia đình.

• Kết bài:

Có thể khẳng định, Mắt biếc là một truyện ngắn giàu giá trị nhân văn, khắc họa sâu sắc vẻ đẹp của tình cảm gia đình và thế giới tuổi thơ trong trẻo. Qua tác phẩm, Nguyễn Nhật Ánh gửi đến người đọc thông điệp giản dị mà sâu sắc: tình yêu thương và sự chở che trong gia đình chính là nền tảng bền vững nuôi dưỡng tâm hồn con người. Đọc truyện, bản thân tôi thêm trân trọng những ký ức tuổi thơ đã qua, biết yêu thương và quan tâm nhiều hơn đến ông bà, cha mẹ, đồng thời ý thức gìn giữ, vun đắp những tình cảm gia đình thiêng liêng trong cuộc sống hôm nay.