“Một cuộc thám hiểm thực sự không phải ở chỗ cần một vùng đất mới mà cần một đôi mắt mới” (Bàn về lao động nghệ thuật của nhà văn, Mác-xen Pruxt)
Anh (chị) hiểu ý kiến trên như thế nào?
Bằng hiểu biết về truyện ngắn “Chí Phèo” của Nam Cao và bài thơ “Tây Tiến” của Quang Dũng, hãy làm rõ quan niệm nghệ thuật của Mác-xen Pruxt.
DÀN Ý CHI TIẾT:
I. MỞ BÀI:
– Giới thiệu vấn đề: Văn chương là hành trình khám phá thế giới và con người.
– Dẫn ý kiến của Mác-xen Pruxt: “Một cuộc thám hiểm thực sự không phải ở chỗ cần một vùng đất mới mà cần một đôi mắt mới.”
– Khái quát ý nghĩa: nhấn mạnh vai trò của cách nhìn sáng tạo trong lao động nghệ thuật.
– Giới thiệu phạm vi nghị luận: Vận dụng vào “Chí Phèo” (Nam Cao) và “Tây Tiến” (Quang Dũng).
II. THÂN BÀI:
1. Giải thích ý kiến
– “Cuộc thám hiểm thực sự”: hành trình khám phá thế giới.
– “Không cần vùng đất mới”: nhà văn không nhất thiết phải viết về điều lạ lẫm, xa xôi.
– “Cần đôi mắt mới”: cách nhìn độc đáo, sáng tạo; khả năng phát hiện chiều sâu của những điều quen thuộc; cảm xúc, tư tưởng và phong cách riêng.
→ Ý nghĩa: Văn học không lặp lại hiện thực mà khám phá bản chất của nó bằng một cái nhìn mới mẻ, nhân văn và thẩm mĩ.
2. Chứng minh qua truyện ngắn “Chí Phèo” – Nam Cao
a. “Đôi mắt mới” của Nam Cao với hiện thực nông thôn:
– Không viết về vùng đất mới mà vẫn là làng Vũ Đại – không gian quen thuộc của nhiều nhà văn hiện thực.
– Nhưng Nam Cao có cái nhìn sắc lạnh và nhân đạo đặc biệt: thấy đằng sau vẻ lưu manh là bi kịch bị tước đoạt quyền làm người; nhìn ra chiều sâu tâm lí nhân vật, đặc biệt khát vọng lương thiện của Chí.
b. Khám phá con người dưới góc nhìn mới:
– Trước Nam Cao, hình ảnh kẻ lưu manh xuất hiện nhưng chưa ai nhìn họ bằng cái nhìn “tìm người”.
– Cảnh Chí khóc sau bát cháo hành → “đôi mắt mới” nhìn ra tia sáng nhân tính dù le lói.
– Nam Cao đổi mới kiểu nhân vật: không chỉ nạn nhân của xã hội mà còn bi kịch tinh thần: bị từ chối quyền trở về lương thiện.
c. Đóng góp của “đôi mắt mới”:
– Mở rộng quan niệm nhân đạo: không chỉ “thương người nghèo” mà “thương cả những kẻ lầm lạc”.
– Khẳng định tư tưởng: Con người sinh ra vốn tốt đẹp; xã hội đẩy họ vào tha hóa.
3. Chứng minh qua bài thơ “Tây Tiến” – Quang Dũng
a. “Đôi mắt mới” nhìn về chiến tranh:
– Không viết về vùng đất xa lạ mà là núi rừng Tây Bắc – vốn quen thuộc.
– Nhưng Quang Dũng cảm nhận bằng tâm hồn tài hoa – lãng mạn.
b. Cái nhìn mới về thiên nhiên:
– Thiên nhiên hiểm trở (“dốc lên khúc khuỷu…”) nhưng không chỉ dữ dội mà còn thơ mộng (“hoa về trong đêm hơi”, “chiều sương ấy có hồn lau nẻo bến bờ”).
– Quang Dũng tạo nên một không gian vừa hùng vĩ vừa mơ màng, đậm chất họa – nhạc.
c. Cái nhìn mới về người lính:
– Không xây dựng người lính bằng những chiến công vang dội mà bằng vẻ đẹp tâm hồn: trẻ trung, lãng mạn, hào hoa; lí tưởng cao đẹp; bi tráng trong cái chết (“áo bào thay chiếu anh về đất”).
→ Đây là hình tượng người lính giàu chất thơ, rất riêng, rất “Tây Tiến”.
d. Giá trị của “đôi mắt mới”:
– Góp phần đổi mới thơ ca kháng chiến giai đoạn đầu.
– Mang đến cái nhìn vừa chân thật vừa lý tưởng, vừa bi thương vừa oanh liệt.
4. Đánh giá – mở rộng:
Cả Nam Cao và Quang Dũng đều minh chứng rằng cái quyết định giá trị tác phẩm không phải là vùng đất hay chất liệu mới lạ, mà là khả năng khám phá mới mẻ trong cái quen thuộc.
– Quan niệm của Pruxt có ý nghĩa: đề cao sáng tạo và cá tính nghệ sĩ; định hướng cho văn học: khám phá bản chất con người; tránh lối mòn, công thức.
III. KẾT BÀI:
– Khẳng định lại tính đúng đắn của quan niệm Mác-xen Pruxt. “Đôi mắt mới” là yêu cầu của nền văn học chân chính: phát hiện vẻ đẹp, bi kịch và giá trị của con người; mang đến cho độc giả những trải nghiệm mới.
– Nam Cao và Quang Dũng là minh chứng tiêu biểu cho sức mạnh của cái nhìn sáng tạo trong nghệ thuật.
Bài văn tham khảo:
Bài văn 1:
Mác-xen Pruxt từng khẳng định: “Một cuộc thám hiểm thực sự không phải ở chỗ cần một vùng đất mới mà cần một đôi mắt mới.” Câu nói cô đúc nhưng hàm chứa triết lí sâu sắc về sáng tạo nghệ thuật. Với văn chương, điều quyết định không phải là việc tìm kiếm những hiện tượng lạ lùng hay miền đất xa xôi, mà là khả năng phát hiện, cảm thụ, và diễn tả thế giới bằng một cái nhìn độc đáo. Nghệ sĩ vĩ đại luôn đứng giữa những thứ quen thuộc mà nhìn ra vẻ đẹp, bi kịch hay chân lý chưa từng được soi tỏ. “Đôi mắt mới” ở đây chính là cảm quan nghệ thuật riêng, cách nhìn sự vật bằng trái tim, trí tuệ và trải nghiệm tinh tế, sáng tạo.
“Đôi mắt mới” của người nghệ sĩ thể hiện trước hết ở khả năng khám phá đời sống quen thuộc dưới góc độ riêng, chạm tới bản chất con người và thời đại. Văn chương không chỉ lặp lại hiện thực, mà còn nâng nó lên thành chiều sâu tư tưởng, thành thông điệp nhân sinh. Nhờ đôi mắt ấy, nghệ sĩ mở ra trước người đọc một thế giới mới – dù chất liệu đôi khi chỉ là những điều rất đỗi gần gũi.
Trong truyện ngắn “Chí Phèo”, Nam Cao không đi tìm những “vùng đất mới”. Ông viết về một làng Vũ Đại vốn xuất hiện ở nhiều tác phẩm hiện thực. Nhưng bằng đôi mắt nhân đạo mới mẻ, Nam Cao đã nhìn thấy bi kịch của những con người bị cướp mất quyền làm người. Trước Nam Cao, văn học hiện thực phê phán đã có những anh nông dân nghèo khổ, nhưng Chí Phèo đặc biệt ở chỗ nhà văn phát hiện ra “con người lương thiện bị vùi dập” đằng sau bộ dạng quỷ dữ. Đôi mắt của Nam Cao nhìn xuyên qua tiếng chửi, xuyên qua những cơn say triền miên để nhận ra khao khát lương thiện của Chí – khát vọng được hòa nhập với cộng đồng mà tất cả đều từ chối anh. Cảnh Chí Phèo thức tỉnh sau bữa cháo hành của Thị Nở là nơi đôi mắt nhân đạo của Nam Cao soi rõ nhất: ông nhìn thấy, giữa bùn đen cuộc đời, một ánh sáng nhân tính vẫn âm ỉ cháy. Đó là một phát hiện đậm chất “thám hiểm”, không phải tìm cái lạ, mà là nhìn cái quen bằng chiều sâu mới mẻ. Bởi thế, “Chí Phèo” trở thành đỉnh cao của văn xuôi hiện thực, mở ra một cách nhìn mới về con người: người ta sinh ra vốn lương thiện, chính xã hội mới là thứ đẩy họ vào lưu manh hoá.
Nếu Nam Cao dùng “đôi mắt nhân đạo sâu thẳm” để soi vào số phận con người, thì Quang Dũng lại dùng “đôi mắt lãng mạn tài hoa” để nhìn về chiến tranh trong “Tây Tiến”. Cảnh núi rừng miền Tây và hình tượng người lính vốn không xa lạ, nhưng qua cái nhìn đầy chất thơ của Quang Dũng, chúng hiện lên vừa dữ dội, vừa mộng mơ. Trong mắt nhà thơ, thiên nhiên Tây Bắc không chỉ là những dốc lên khúc khuỷu, dốc thẳm hút người, mà còn lung linh chất họa: “hoa về trong đêm hơi”, “sông Mã gầm lên khúc độc hành”. Người lính Tây Tiến hiện lên không phải bằng vẻ đẹp chiến công, mà bằng vẻ đẹp bi tráng: những chàng trai Hà thành lãng mạn, mang hồn thơ và lí tưởng ra trận, chấp nhận “áo bào thay chiếu anh về đất”. Chính “đôi mắt mới” – đôi mắt giàu tình yêu, sự trân trọng và cảm hứng lãng mạn – đã biến chiến tranh thành một bản hùng ca đẹp mà không bi lụy, hào hùng mà vẫn thấm đẫm nhân văn. Nhờ cái nhìn nghệ sĩ độc đáo ấy, “Tây Tiến” vượt qua khuôn khổ của một bài thơ chiến tranh để trở thành bức tượng đài về vẻ đẹp của một thế hệ.
Cả Nam Cao và Quang Dũng đều chứng minh rằng: nghệ thuật không bắt nguồn từ việc chạy theo cái lạ, mà từ khả năng nhìn ra giá trị mới trong cái đã quen thuộc. Nhờ “đôi mắt mới”, họ mang đến những khám phá độc đáo về con người và đời sống, để lại dấu ấn sâu bền trong văn học Việt Nam. Chính quan niệm của Mác-xen Pruxt nhắc nhở: người nghệ sĩ phải biết làm mới cái nhìn, làm mới cảm xúc, và làm mới cách thể hiện, để tác phẩm không chỉ ghi nhận hiện thực mà còn sáng tạo áng nghệ thuật độc nhất.
Bài văn 2:
Mác–xen Pruxt – nhà văn lớn của nhân loại – từng nói: “Một cuộc thám hiểm thực sự không phải ở chỗ cần một vùng đất mới mà cần một đôi mắt mới.” Câu nói giản dị nhưng hàm chứa một quan niệm quan trọng về quá trình sáng tạo nghệ thuật. Với văn chương, điều quyết định giá trị của tác phẩm không phải là việc nhà văn đi tìm chất liệu xa lạ, khác thường, mà là khả năng quan sát, cảm thụ và khám phá đời sống bằng một cái nhìn độc đáo. Chính “đôi mắt mới” ấy giúp người nghệ sĩ tìm ra vẻ đẹp và chiều sâu trong những điều tưởng chừng quen thuộc. Khi vận dụng vào “Chí Phèo” của Nam Cao và “Tây Tiến” của Quang Dũng, ta càng thấy rõ sức sống của quan niệm nghệ thuật này.
Trước hết, câu nói của Pruxt khẳng định vai trò quyết định của cái nhìn sáng tạo trong văn chương. “Cuộc thám hiểm” ở đây chính là hành trình khám phá thế giới và con người của người nghệ sĩ. Họ không nhất thiết phải tìm đến những miền đất mới lạ, những hiện tượng kì dị để tạo nên tác phẩm có giá trị. Điều quan trọng hơn là họ phải biết nhìn thế giới bằng “đôi mắt mới”: một cảm quan nghệ thuật độc đáo, một góc nhìn khác biệt, nhân văn và thẩm mỹ. Nhờ đôi mắt ấy, họ phát hiện ra những chiều sâu chưa ai chạm tới, làm mới những điều tưởng như quen thuộc, góp phần tạo ra những tác phẩm vừa chân thực vừa sáng tạo.
Nam Cao trong “Chí Phèo” chính là người nghệ sĩ sở hữu một “đôi mắt mới” như vậy. Ông không viết về một miền đất xa lạ mà về chính làng Vũ Đại – nơi vốn đã hiện diện trong nhiều tác phẩm hiện thực của thời kì trước. Nhưng điều làm nên sự khác biệt của Nam Cao chính là khả năng nhìn thấu bản chất đời sống và số phận con người. Trước Nam Cao, văn học đã có hình ảnh người nông dân bị áp bức, người lưu manh hoá, nhưng chưa ai nhìn họ bằng con mắt kiếm tìm và trân trọng phần người. Nam Cao không nhìn Chí Phèo như một kẻ “quỷ dữ”, một kẻ “đâm thuê chém mướn”, mà nhìn thấy ở anh một con người lương thiện bị đánh cắp bởi xã hội tàn nhẫn. Ông phát hiện bi kịch lớn nhất của Chí không chỉ là nghèo đói hay sự tha hoá mà là bị xã hội cự tuyệt quyền làm người. Đặc biệt, qua bát cháo hành của Thị Nở, đôi mắt nghệ thuật của Nam Cao đã thấy được ánh sáng le lói của nhân tính, của khát vọng được sống lương thiện vẫn còn âm ỉ trong Chí. Cái nhìn ấy sâu sắc đến mức làm thay đổi cách cảm nhận của cả nền văn học hiện thực: rằng con người, dù bị vùi dập đến đâu, vẫn còn khả năng hướng thiện. Đây chính là “cuộc thám hiểm” của Nam Cao – cuộc thám hiểm vào những góc khuất tâm hồn con người tưởng như đã mất hết nhân tính.
Nếu “đôi mắt mới” của Nam Cao là cái nhìn nhân đạo sâu thẳm, thì “đôi mắt mới” của Quang Dũng trong “Tây Tiến” lại là cái nhìn tài hoa, lãng mạn và đậm chất hào hoa. Thiên nhiên miền Tây và hình ảnh người lính vốn không xa lạ trong thơ ca kháng chiến, nhưng dưới ngòi bút Quang Dũng, núi rừng hiện lên vừa hùng vĩ dữ dội, vừa thơ mộng đến mê say. Những dốc núi hiểm trở, những bản làng hoang sơ không chỉ là thử thách khắc nghiệt mà còn mang vẻ đẹp đầy chất hội hoạ: “chiều sương ấy có hồn lau nẻo bến bờ”. Người lính Tây Tiến trong thơ ông cũng không được khắc họa bằng vẻ oai hùng chiến công, mà bằng tâm hồn trẻ trung, hào hoa, mang lý tưởng cao đẹp và vẻ đẹp bi tráng: “Áo bào thay chiếu anh về đất / Sông Mã gầm lên khúc độc hành.” Cái nhìn ấy biến chiến tranh – vốn dữ dội và mất mát – thành một bức tranh hào hùng và lãng mạn, tạo nên phong cách rất riêng, không lẫn vào đâu.
Nhìn từ hai tác phẩm, có thể khẳng định: điều làm nên giá trị lớn của nghệ thuật không phải ở sự mới lạ của chất liệu mà ở sự mới mẻ trong cách nhìn. Nam Cao và Quang Dũng đều không viết về những vùng đất xa xôi hay đối tượng hoàn toàn mới; họ viết về chính cuộc đời quanh mình, nhưng bằng đôi mắt sáng tạo, họ đã mở ra những miền sâu thẳm của hiện thực và tâm hồn con người. Chính họ là minh chứng cho quan niệm của Pruxt: sáng tạo nghệ thuật phải bắt đầu từ khả năng nhìn thấy điều mới trong cái cũ, điều đẹp trong cái bình thường, điều cao cả trong những số phận tưởng như tăm tối nhất.
Từ đó có thể thấy, câu nói của Mác–xen Pruxt chứa đựng một chân lí: nhà văn là người phải đi trước thời đại bằng đôi mắt tinh tế và nhạy cảm. Chỉ khi có cái nhìn sáng tạo, nhà văn mới có thể viết nên những tác phẩm vừa chân thực vừa độc đáo, chạm đến chiều sâu con người và có giá trị bền vững với thời gian. Cả “Chí Phèo” và “Tây Tiến” đều là minh chứng tiêu biểu cho sức mạnh của “đôi mắt mới” ấy – đôi mắt của những nghệ sĩ mang trong mình trái tim yêu thương và khát vọng tìm kiếm cái đẹp.
Bài văn 3:
Nhà văn R.Gamzatop từng nhận định: Dù bài thơ thể hiện ý tứ độc đáo tới đâu nó cũng nhất thiết phải đẹp, không chỉ đơn giản là đẹp, mà còn phải đẹp một cách riêng. Văn chương luôn đòi hỏi những người nghệ sỹ biết đào sâu, tìm tòi, khơi những điều chưa ai khơi, và sáng tạo những điều chưa ai có. Sự lặp lại trong văn học chính là cái chết. Tác phẩm của anh không thể tồn tại nếu như anh chỉ viết về một vấn đề, con đường người khác đã từng đi, người ta đã từng viết. Như vậy tác phẩm của anh chỉ như một quyển sách nằm trên giá sách phủ đầy bụi mà không ai hay biết sự tồn tại của nó. Nhưng nếu tác phẩm của anh tạo ra từ một cái nhìn mới, một góc độ khác của vấn đề mà ta đặt ra thì anh tạo ra được sự sáng tạo cho riêng mình, con đường của riêng bạn. Đó là sự chiến thắng trên con đường nghệ thuật văn học. Như Mác-xen Pruxt từng nói: một cuộc thám hiểm thực sự không phải ở chỗ cần một vùng đất mới mà cần một đôi mắt mới. Truyện ngắn “Chí Phèo” của Nam Cao và bài thơ “Tây Tiến” của Quang Dũng đa thể hiện sâu sắc quan niệm đó.
1. Giải thích ý kiến.
+ “Cuộc thám hiểm thực sự”: Quá trình lao động nghệ thuật nghiêm túc, gian khổ và đầy bản lĩnh của nhà văn để sáng tạo nên tác phẩm đích thực.
+ “Vùng đất mới”: Hiện thực đời sống chưa được khám phá (đề tài mới).
+ “Đôi mắt mới”: Cái nhìn, cách cảm thụ con người và đời sống mới mẻ.
→ Ý nghĩa: Trong quá trình sáng tạo nghệ thuật, điều cốt yếu là nhà văn phải có cái nhìn và cách cảm thụ độc đáo, giàu tính phát hiện về con người và đời sống.
2. Bàn luận ý kiến.
– Mỗi nghệ sĩ nhìn nhận hiện thực và xây dựng trong tác phẩm của mình những địa hạt riêng biệt và độc đáo. Điều này phụ thuộc vào cách nhìn, vào quan điểm, vào tư tưởng, vào nhân sinh quan của người nghệ sĩ. Đó là vấn đề “đôi mắt” đã được Raxun Gamzatov đề cập đến trong nhận định của mình: “Đừng trao cho tôi đề tài, hãy nói trao cho tôi đôi mắt”.
– Để tạo nên tác phẩm nghệ thuật đích thực, nhà văn phải có tài năng, tâm huyết, có bản lĩnh và phải biết lao động nghệ thuật nghiêm túc, gian khổ giống như “cuộc thám hiểm thực sự”. Nếu dấn thân vào “vùng đất mới” mà nhà văn không có cách nhìn, cách cảm thụ đời sống mới mẻ thì cũng không thể tạo nên tác phẩm nghệ thuật có giá trị đích thực.
– Trong quá trình sáng tạo, người nghệ sĩ đánh giá cao vai trò của đôi mắt hơn là vai trò của đề tài. Đôi mắt là yếu tố đầu tiên, yếu tố quyết định của một tác phẩm. Đề tài là phạm vi hiện thực được người nghệ sĩ thể hiện trong tác phẩm của mình. Đề tài rất phong phú và đa dạng, bao nhiêu hiện tượng cuộc sống sẽ có bấy nhiêu đề tài. Nhưng hiện thực ấy được đưa lên trang viết như thế nào lại phụ thuộc vào sự nhìn nhận, đánh giá của người nghệ sĩ. Qua cách trình bày một hiện tượng, người đọc nhận ra quan điểm, lập trường, tư tưởng của người nghệ sĩ.
– Dù viết về đề tài đã cũ nhưng bằng cái nhìn độc đáo, giàu tính khám phá, phát hiện, nhà văn vẫn thấu suốt bản chất đời sống, mang lại cho tác phẩm giá trị tư tưởng sâu sắc.
– Nếu nhà văn có “đôi mắt mới”, biết nhìn nhận con người và đời sống giàu tính khám phá, phát hiện lại tiếp cận với một “vùng đất mới”, thì sức sáng tạo của nhà văn và giá trị của tác phẩm càng độc đáo, càng cao. Vì thế, coi trọng vai trò quyết định của “đôi mắt mới” nhưng cũng không nên phủ nhận ý nghĩa của “vùng đất mới” trong thực tiễn sáng tác.
– Để có cái nhìn và cách cảm thụ độc đáo nhà văn phải bám sát vào hiện thực đời sống; trau dồi tài năng, bản lĩnh (sự tinh tế, sắc sảo…); bồi dưỡng tâm hồn (tấm lòng, tình cảm đẹp với con người và cuộc đời…); xác lập một tư tưởng, quan điểm đúng đắn, tiến bộ.
(Trong quá trình bàn luận có thể lấy dẫn chứng minh họa)
3. Phân tích, chứng minh qua tác phẩm văn học.
a. Truyện ngắn “Chí Phèo” của Nam Cao:
+ Đề tài: Cuộc sống của người nông dân nghèo Việt Nam thời kì trước Cách mạng tháng Tám. Đây là đề tài quen thuộc, được nhiều nhà văn khai thác và đã xây dựng được những hình tượng điển hình như trong: “Tắt đèn” (Ngô Tất Tố), “Bước đường cùng” (Nguyễn Công Hoan),…
+ Cũng viết về cuộc sống của người nông dân thời kì trước Cách mạng tháng Tám, Nam Cao không chỉ đề cập đến nỗi khổ đau về vật chất của người nông dân mà còn xoáy sâu vào bi kịch tinh thần đau đớn: Bi kịch bị tha hóa, bị cự tuyệt quyền sống làm người lương thiện.
+ Nhà văn trân trọng phát hiện phẩm chất tốt đẹp của con người. Khẳng định bản chất lương thiện của con người không bao giờ mất đi cho dù họ có bị hủy hoại và tàn phá cả nhân hình lẫn nhân tính…
b. Bài thơ “Tây Tiến” của Quang Dũng:
– Khác với các thi sĩ cùng thời, khi viết về đề tài người lính (anh bộ đội Cụ Hồ) thời kỳ đầu cuộc kháng chiến chống Pháp, Quang Dũng thể hiện một cách nhìn mới, một “đôi mắt mới”:
+ Nhà thơ không né tránh hiện thực mà nhìn thẳng vào cuộc chiến khốc liệt để làm nổi bật những hi sinh, mất mát.
+ Con đường Tây Tiến hiện ra vừa dữ dội, hùng vĩ vừa thơ mộng, mĩ lệ một thời.
+ Bức tượng đài người lính Tây Tiến (xuất thân từ tầng lớp trí thức Hà Nội) hào hoa, lãng mạn, đậm tinh thần bi tráng.
4. Đánh giá mở rộng.
– Nếu có “đôi mắt mới”, cách nhìn mới thì cho dù có viết về “vùng đất cũ” nhà văn vẫn tạo ra được những áng thơ, thiên truyện độc đáo, có giá trị, có phẩm chất và cốt cách văn học, có sức lay động lòng người, có khả năng sống mãi với thời gian.
– Nếu đã có cái nhìn giàu tính khám phá, phát hiện lại tiếp cận với một đề tài mới mẻ thì sức sáng tạo của nhà văn và giá trị độc đáo của tác phẩm càng cao. Vì thế, coi trọng vai trò quyết định của “đôi mắt mới” nhưng cũng không nên phủ nhận ý nghĩa của “vùng đất mới” trong thực tiễn sáng tác.
– Để có cái nhìn và cách cảm thụ độc đáo, nhà văn cần trau dồi tài năng (sự tinh tế, sắc sảo…), bồi dưỡng tâm hồn (tấm lòng, tình cảm đẹp với con người và cuộc đời…) và xác lập một tư tưởng, quan điểm đúng đắn, tiến bộ.
Như vậy, vấn đề đôi mắt là vấn đề về cái nhìn, cách nhìn, là vấn đề quan điểm, lập trường, tư tưởng và cao hơn, nó biểu hiện thế giới quan, nhân sinh quan của người nghệ sĩ. Đôi mắt quy định phạm vi hiện thực được biểu hiện trong tác phẩm. Trong Đaghextan của tôi, Raxun Gamzatop từng phát biểu: “Ý nghĩ và cảm xúc là những cánh chim, đề tài là khoảng trời; ý nghĩ và cảm xúc là những con hươu, đề tài là cánh rừng; ý nghĩ và cảm xúc là những con sơn dương mà đề tài là núi; ý nghĩ và cảm xúc là những con đường và đề tài là thành phố mà những con đường sẽ dẫn đến và đưa đi xa”. Câu nói của Raxun Gamzatop thực chất muốn khuyên các nhà văn trẻ: cái quyết định tạo nên sức hấp dẫn của tác phẩm, giá trị của tài năng không phải ở đề tài. Vấn đề quan trọng là nhà văn phải có cái nhìn riêng, những khám phá riêng độc đáo về đề tài đó.
