Mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên qua truyện ngắn Muối của rừng – Thông điệp bảo vệ động vật hoang dã
Dàn bài chi tiết:
I. MỞ BÀI:
– Giới thiệu vấn đề chung: Thiên nhiên là nguồn sống, là môi trường nuôi dưỡng và gắn bó mật thiết với con người từ bao đời nay. Mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên luôn là đề tài được nhiều nhà văn, nhà thơ quan tâm.
– Giới thiệu tác phẩm: Nguyễn Huy Thiệp – cây bút tiêu biểu của văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới, nổi tiếng với văn phong sắc sảo, giàu chất triết lý. Truyện ngắn Muối của rừng không chỉ kể về một chuyến đi săn, mà còn khắc họa hành trình thức tỉnh của con người trước vẻ đẹp và giá trị của thiên nhiên.
– Nêu vấn đề nghị luận: Suy nghĩ về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên qua thông điệp từ Muối của rừng.
II. THÂN BÀI:
1. Khái quát nội dung tác phẩm và tóm tắt truyện
– Tóm lược ngắn gọn cốt truyện theo trình tự:
- Ông Diểu – một thợ săn lão luyện – vào rừng bắn hạ một con khỉ đực.
- Con khỉ cái tìm cách cứu bạn nhưng thất bại, đàn khỉ con xuất hiện giằng co.
- Ông Diểu gặp lại con khỉ đực bị thương, định bắt nhưng trước ánh mắt cầu xin, ông động lòng, cứu chữa và thả nó đi.
- Ngay sau đó, ông gặp loài hoa may mắn ba mươi năm mới nở – biểu tượng phần thưởng của thiên nhiên.
2. Mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên thể hiện qua truyện
a. Giai đoạn đầu: Con người ở vị thế kẻ chinh phục
– Ông Diểu vào rừng với súng đạn, tâm thế “thợ săn” đi tìm chiến lợi phẩm.
– Hành động bắn khỉ, đuổi khỉ cái, coi động vật rừng như đối tượng để tiêu diệt → biểu hiện cách nhìn phổ biến của con người trước đây: coi thiên nhiên là nơi khai thác, chinh phục.
b. Bước ngoặt: Từ đối đầu sang đồng cảm
– Ánh mắt cầu xin của con khỉ đực → đánh thức lòng trắc ẩn trong ông Diểu.
– Hành động cứu chữa: nhai lá cây cầm máu, lấy quần băng bó, dìu khỉ xuống núi.
– Sự thay đổi này cho thấy: khi con người đặt mình vào vị trí của thiên nhiên, mối quan hệ trở nên hài hòa, gần gũi.
c. Sự đáp lại của thiên nhiên
– Chi tiết loài hoa may mắn xuất hiện như món quà tinh thần của rừng dành cho người biết trân trọng sự sống.
– Thông điệp: thiên nhiên không vô tri, nó biết “đáp ơn” và mở ra vẻ đẹp cho những ai biết gìn giữ.
3. Ý nghĩa thông điệp “Muối của rừng”
a. “Muối” – biểu tượng của giá trị tinh thần
– Không chỉ là vị mặn của lá, của máu, mà còn là “gia vị” của cuộc đời: lòng nhân ái, sự thức tỉnh.
– Con người tìm thấy “muối” khi biết sống vì sự sống khác, biết hòa hợp với thiên nhiên.
b. Văn học như tiếng chuông cảnh tỉnh
– Nguyễn Huy Thiệp dùng nghệ thuật để chạm tới cảm xúc, thay đổi nhận thức.
– Văn học không thay thế được khoa học hay luật pháp, nhưng có thể khơi dậy ý thức bảo vệ môi trường.
4. Liên hệ thực tiễn
– Thực trạng hiện nay:
- Nạn săn bắt, buôn bán động vật hoang dã vẫn diễn ra; nhiều loài nguy cơ tuyệt chủng.
- Mất rừng, biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh… là hậu quả trực tiếp từ việc phá vỡ cân bằng tự nhiên.
– Bài học cho mỗi cá nhân:
- Yêu thiên nhiên = bảo vệ môi trường sống, không xâm hại động vật hoang dã.
- Hành động thiết thực: trồng cây, phân loại rác, tiết kiệm tài nguyên, từ chối tiêu thụ sản phẩm từ thú rừng.
– Vai trò của cộng đồng và nhà nước:
- Hoàn thiện luật bảo vệ động vật hoang dã; xử phạt nghiêm minh.
- Đẩy mạnh giáo dục môi trường trong nhà trường.
- Tăng cường hợp tác quốc tế trong bảo tồn thiên nhiên.
III. KẾT BÀI:
– Khẳng định lại vấn đề: Muối của rừng là câu chuyện giàu tính nhân văn, khắc họa sâu sắc sự chuyển biến từ tâm thế chinh phục đến đồng cảm với thiên nhiên. Mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên chỉ bền vững khi xây dựng trên sự tôn trọng, thấu hiểu, yêu thương.
– Thông điệp gửi gắm: Hãy biết dừng lại trước khi bóp cò, biết lắng nghe tiếng nói của tự nhiên, bởi khi ta bảo vệ thiên nhiên, chính là bảo vệ tương lai của loài người.
Bài văn tham khảo:
Suy nghĩ về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên qua truyện ngắn Muối của rừng của Nguyễn Huy Thiệp
Từ ngàn đời, thiên nhiên là cái nôi nuôi dưỡng và đồng hành cùng sự tồn tại của loài người. Không chỉ mang đến nguồn sống, thiên nhiên còn là nơi khơi gợi những rung cảm sâu xa, là bến đỗ tâm hồn mỗi khi con người tìm về. Trong lịch sử văn học, thiên nhiên luôn là nguồn cảm hứng bất tận để người cầm bút gửi gắm tình yêu, triết lý và lời cảnh tỉnh. Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp – một trong những cây bút tiêu biểu của văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới – đã khắc họa một cách tinh tế mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên qua truyện ngắn Muối của rừng. Không chỉ kể một câu chuyện về chuyến đi săn, tác phẩm còn gửi gắm thông điệp sâu sắc: con người chỉ thực sự trưởng thành khi biết đặt mình ngang hàng, thậm chí khiêm nhường trước thiên nhiên, thay vì chiếm đoạt và tàn phá.
Muối của rừng kể về ông Diểu – một tay thợ săn lão luyện – trong chuyến vào rừng săn bắn. Ông đã bắn hạ một con khỉ đực trong đàn. Con khỉ cái quay lại đỡ bạn mình nhưng bị ông xua đuổi. Khi ông Diểu tưởng như đã nắm phần thắng, đàn khỉ con xuất hiện, cướp súng nhưng không thành và một con rơi xuống vực. Trong những giây phút hỗn loạn, ông Diểu cảm thấy vừa hoang mang vừa sợ hãi. Rồi ông gặp lại con khỉ đực bị thương đang treo mình trên vách đá. Ban đầu, ông định bắt nó mang về, nhưng khi bắt gặp ánh mắt cầu xin thành khẩn của nó, ông bất chợt trào dâng niềm thương xót. Ông đã dùng lá cây cầm máu, lấy chiếc quần duy nhất để băng bó vết thương, rồi đỡ con khỉ xuống núi và thả nó về rừng. Kỳ lạ thay, ngay sau đó, ông Diểu bắt gặp loài hoa may mắn ba mươi năm mới nở một lần – như món quà của thiên nhiên dành cho những ai biết trân trọng sự sống.
Từ tâm thế “kẻ chinh phục” sang vị trí “người bạn” của thiên nhiên.
Ban đầu, ông Diểu hiện lên như biểu tượng của con người tự tin vào sức mạnh của mình, xem thiên nhiên là đối tượng để chế ngự. Việc ông cầm súng đi săn thể hiện tâm thế đối đầu, coi sinh vật rừng là chiến lợi phẩm. Đây là hình ảnh quen thuộc của con người trong suốt lịch sử – chinh phục thiên nhiên để sinh tồn, để khẳng định vị thế.
Thế nhưng, khi đối diện với ánh mắt của con khỉ đực – ánh mắt không hận thù, không oán trách, chỉ có lời cầu xin và sự bất lực – ông Diểu bỗng như bị đánh thức. Khoảnh khắc ấy đã xóa nhòa khoảng cách giữa kẻ săn và con mồi, để thay vào đó là sự đồng cảm. Ông nhận ra: thiên nhiên cũng biết đau, biết yêu, biết bảo vệ đồng loại như chính con người.
Thiên nhiên có tiếng nói riêng và biết đáp lại tấm lòng con người.
Chi tiết loài hoa may mắn xuất hiện ở cuối truyện là một sáng tạo giàu tính biểu tượng. Loài hoa ba mươi năm mới nở như phần thưởng của tự nhiên dành cho những ai biết trân quý sự sống. Từ việc tha mạng con khỉ, ông Diểu không chỉ cứu một sinh mệnh mà còn được thiên nhiên “mở cửa” cho mình chiêm ngưỡng vẻ đẹp hiếm có. Điều này gợi nhắc một triết lý: khi con người sống hài hòa với thiên nhiên, thiên nhiên sẽ hào phóng ban tặng những giá trị vô giá.
Tấm gương phản chiếu những vấn đề của hiện tại.
Câu chuyện không dừng ở số phận một con khỉ hay hành trình thức tỉnh của một tay thợ săn. Nó phản chiếu thực trạng ngày nay: môi trường tự nhiên đang bị hủy hoại nghiêm trọng, nạn săn bắt động vật hoang dã vẫn diễn ra dù đã có nhiều luật lệ nghiêm khắc. Từ chỗ là bạn đồng hành, thiên nhiên đang trở thành “nạn nhân” của lòng tham con người. Điều này khiến mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên mất cân bằng, dẫn đến hàng loạt hệ lụy: biến đổi khí hậu, mất đa dạng sinh học, dịch bệnh lan tràn…
“Muối” – gia vị của đời sống.
Muối của rừng không chỉ là vị mặn của lá cây, mồ hôi và máu, mà còn là biểu tượng cho giá trị tinh thần: lòng nhân ái, sự thức tỉnh và khả năng cảm thông. Khi ông Diểu cứu con khỉ, đó không chỉ là một hành động thiện lành tức thời, mà còn là sự hòa giải giữa con người và thiên nhiên. “Muối” ở đây chính là sự gắn kết, là bài học nhân sinh mà rừng đã ban tặng.
Văn học – tiếng nói cảnh tỉnh.
Nguyễn Huy Thiệp không trực tiếp đưa ra giải pháp kỹ thuật để bảo vệ môi trường, nhưng bằng nghệ thuật, ông lay động lương tri người đọc. Văn chương có thể khiến con người nhìn lại vị trí của mình trong hệ sinh thái, phá bỏ định kiến “con người là chủ” để trở thành “người bạn” của tự nhiên. Đây là bước khởi đầu quan trọng để thay đổi hành vi và lối sống.
Bài học cho mỗi cá nhân:
Từ câu chuyện của ông Diểu, mỗi chúng ta có thể rút ra rằng: yêu thiên nhiên không chỉ là ngắm cảnh, tận hưởng, mà còn là tôn trọng sự sống và bảo vệ môi trường. Dù ở thành phố hay nông thôn, mỗi người đều có thể góp phần: hạn chế xả rác, không tiêu thụ sản phẩm từ động vật hoang dã, tham gia trồng cây, bảo vệ rừng…
Trách nhiệm của cộng đồng và nhà nước:
Bảo vệ thiên nhiên cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa ý thức cá nhân và chính sách cộng đồng. Luật pháp phải nghiêm khắc hơn với hành vi săn bắt, buôn bán trái phép động vật hoang dã. Đồng thời, công tác tuyên truyền, giáo dục về bảo tồn thiên nhiên cần được đưa vào trường học, để thế hệ trẻ hình thành thói quen và tình yêu thiên nhiên từ sớm.
Thông điệp toàn cầu:
Câu chuyện của Muối của rừng không chỉ đúng với Việt Nam mà còn mang tính toàn cầu. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và khủng hoảng môi trường, thế giới cần một cách tiếp cận mới: thay vì chỉ khai thác, con người phải tái thiết lập quan hệ bình đẳng và bền vững với thiên nhiên.
Truyện ngắn Muối của rừng của Nguyễn Huy Thiệp khép lại với hình ảnh ông Diểu biến mất vào hư không, để lại dư âm về một con người đã trải qua hành trình thức tỉnh. Từ vị thế kẻ chinh phục, ông trở thành người bạn, người bảo vệ thiên nhiên. Câu chuyện không chỉ là một lát cắt đời sống miền rừng, mà còn là lời nhắc nhở với tất cả chúng ta: mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên chỉ có thể bền vững khi được xây dựng trên cơ sở tôn trọng, thấu hiểu và yêu thương. Khi ấy, thiên nhiên sẽ không còn là đối thủ hay nạn nhân, mà là tri kỉ, là ngôi nhà chung nuôi dưỡng sự sống muôn loài.
Muối của rừng không chỉ là một câu chuyện về một chuyến đi săn, mà là bản nhạc trầm lắng về sự thay đổi trong tâm hồn con người khi đối diện với vẻ đẹp mong manh của sự sống. Nguyễn Huy Thiệp đã khắc họa mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên như một hành trình: từ chinh phục đến đồng cảm, từ vô cảm đến yêu thương. Câu chuyện nhắc chúng ta rằng, thiên nhiên không chỉ nuôi dưỡng thân thể, mà còn nuôi dưỡng cả tâm hồn. Khi biết tôn trọng và bảo vệ thiên nhiên, con người cũng đang bảo vệ chính mình và tương lai của thế hệ sau.
Hãy nhớ, mỗi lần chúng ta cướp đi sự sống một sinh vật vô tội, là mỗi lần chúng ta đánh mất một phần nhân tính; và mỗi lần chúng ta cứu lấy một sự sống, là mỗi lần ta thêm một hạt “muối” mặn mà vào đời.
