Dàn bài chung:
I. Mở bài:
– Nêu khái quát về chủ đề mà bài thơ hướng tới: có thể là tình yêu quê hương đất nước, vẻ đẹp thiên nhiên, tình cảm gia đình, tình bạn, hay khát vọng sống. Khẳng định ý nghĩa rộng lớn → Thơ ca luôn là tiếng nói chân thành của tâm hồn, phản ánh đời sống tinh thần của con người và gửi gắm những giá trị nhân văn bền vững.
– Giới thiệu tác giả, tác phẩm:
- Giới thiệu ngắn gọn về tác giả: vị trí trong nền văn học, phong cách sáng tác tiêu biểu, những nét đặc trưng trong hồn thơ.
- Giới thiệu về bài thơ: hoàn cảnh sáng tác (nếu có), vị trí trong sự nghiệp tác giả, nội dung khái quát mà bài thơ phản ánh.
– Cảm nhận chung về bài thơ:
- Nêu ấn tượng, tình cảm ban đầu: vui tươi, trong trẻo, xúc động, tha thiết, sâu lắng…
- Đánh giá khái quát: Bài thơ vừa giàu giá trị nội dung (tình cảm, tư tưởng nhân văn) vừa có nghệ thuật đặc sắc (ngôn từ, hình ảnh, giọng điệu).
- Mở ra hướng phân tích: Bài thơ để lại trong lòng người đọc dư âm sâu xa, là nguồn cảm hứng và bài học cho cuộc sống hôm nay.
* Ví dụ: Ngay từ lần đầu đọc, bài thơ đã để lại trong tôi những rung động sâu lắng. Mỗi hình ảnh, mỗi câu chữ đều chất chứa tình cảm chân thành, giản dị mà giàu sức lay động. Không chỉ đẹp ở nội dung tư tưởng mà bài thơ còn giàu giá trị nghệ thuật, khiến người đọc thêm trân trọng và suy ngẫm về cuộc sống.
II. Thân bài:
1. Phân tích khái quát:
– Đề tài, chủ đề: Với đề tài quen thuộc…, bài thơ đã làm rõ chủ đề về….
– Ý nghĩa nhan đề: Nhan đề bài thơ…. không chỉ định danh tác phẩm mà còn chứa đựng chủ đề tư tưởng, giá trị biểu tượng và tạo nên sức hấp dẫn, chiều sâu cho bài thơ.
2. Phân tích ý nghĩa nội dung:
– Luận điểm 1: Mạch cảm xúc, ý tưởng chung, điểm nhìn nghệ thuật của bài thơ
- Cảm xúc trong bài thơ thường bắt đầu từ một sự vật, sự việc hay một hình ảnh gợi tứ (thiên nhiên, cảnh quê, kỉ niệm, con người…).
- Từ đó, cảm xúc vận động, phát triển theo một trình tự tự nhiên:
- Quan sát, cảm nhận ban đầu → rung động, bộc lộ tình cảm → chiêm nghiệm, suy ngẫm sâu xa.
- Mạch cảm xúc liền mạch, uyển chuyển, khi nhẹ nhàng trong sáng, khi tha thiết sâu lắng, lúc lại trĩu nặng suy tư.
- Nhờ sự vận động ấy, bài thơ như một dòng chảy tâm tình, đưa người đọc từ rung động trực tiếp đến chiều sâu của triết lí nhân sinh.
– Luận điểm 2: Cảm nhận nội dung, nghệ thuật của các khổ thơ, đoạn thơ theo từng câu, từng ý thơ
- Phân tích lần lượt theo từng khổ thơ, từng cụm ý:
- Hình ảnh thơ: gợi tả cụ thể điều gì, mang sắc thái biểu tượng ra sao.
- Ngôn ngữ: giản dị hay trau chuốt, trong sáng hay đậm chất triết lí.
- Giọng điệu: vui tươi, tha thiết, trầm lắng, xao xuyến… phù hợp với nội dung.
- Từ nội dung và nghệ thuật, rút ra ý nghĩa nhân văn: ca ngợi tình người, khơi gợi tình yêu quê hương, nhắc nhở sống tích cực, biết sẻ chia.
– Luận điểm 3: So sánh với các bài thơ khác
- Có thể thấy, cùng viết về đề tài …, nhiều nhà thơ khác cũng đã có những sáng tác giàu giá trị (ví dụ: …).
- Tuy nhiên, bài thơ này mang dấu ấn riêng bởi giọng điệu, hình ảnh và tứ thơ độc đáo, đem đến cảm xúc mới mẻ.
- Sự so sánh này cho thấy đóng góp của tác giả trong việc làm phong phú thêm dòng chảy thơ ca, đồng thời khẳng định giá trị tư tưởng – nghệ thuật của bài thơ.
3. Đặc sắc về nghệ thuật
(“Thơ ca bắt rễ từ lòng người và nở hoa nơi từ ngữ”. Mỗi bài thơ hay không chỉ hấp dẫn người đọc bởi nội dung cảm xúc mà còn chính bởi ngôn từ và các yếu tố nghệ thuật của bài thơ).
– Thể thơ:
- Bài thơ được viết theo thể thơ … (lục bát, bốn chữ, năm chữ, tự do,…).
- Thể thơ uyển chuyển, nhịp nhàng, phù hợp với mạch cảm xúc của tác giả.
- Cấu trúc linh hoạt, tự nhiên, vừa gợi sự gần gũi, quen thuộc, vừa tạo nên sự mới mẻ, độc đáo.
– Hình ảnh thơ:
- Hình ảnh giản dị, gần gũi, được lấy từ đời sống thường nhật, dễ gợi sự đồng cảm.
- Có sức gợi cao: không chỉ tả cảnh vật, sự việc mà còn khơi dậy cảm xúc, suy tưởng.
- Chuyển đổi tinh tế: khi thì trong sáng, tươi vui, hồn nhiên; khi thì sâu lắng, dằn vặt, u uất; lúc lại giàu chất triết lí, suy ngẫm.
- Nhiều hình ảnh mang tính biểu tượng, trở thành “linh hồn” của bài thơ.
– Giọng điệu thơ:
- Tự nhiên, dạt dào cảm xúc, chân thành như lời tâm sự.
- Giọng thơ uyển chuyển: có lúc hồn nhiên, tươi sáng; có khi tha thiết, lắng sâu; đôi khi lại nặng trĩu ưu tư.
- Nhờ sự thay đổi linh hoạt về giọng điệu, bài thơ giàu nhạc tính, dễ đi sâu vào lòng người.
– Biện pháp tu từ:
- So sánh: tạo sự liên tưởng gần gũi, cụ thể, làm hình ảnh thêm sinh động.
- Nhân hóa: thổi hồn cho cảnh vật, khiến thiên nhiên trở nên có cảm xúc, gần gũi với con người.
- Ẩn dụ, hoán dụ: khơi mở tầng nghĩa sâu xa, gợi triết lí nhân sinh.
- Điệp từ, điệp ngữ: nhấn mạnh cảm xúc, tạo nhạc điệu và sức ngân vang cho câu thơ.
- Đảo ngữ, đối lập: làm tăng tính biểu cảm, gợi ấn tượng mạnh cho người đọc.
– Chi tiết nghệ thuật đặc sắc:
- Một chi tiết nghệ thuật nổi bật (hình ảnh trung tâm, câu thơ “đắt giá”, chi tiết biểu tượng) được tác giả sáng tạo nên như điểm nhấn nghệ thuật.
- Đây không chỉ là sự sáng tạo độc đáo mà còn mang ý nghĩa khái quát lớn, cô đọng tư tưởng và tình cảm chủ đạo của bài thơ.
- Chi tiết ấy trở thành dấu ấn khó quên, góp phần làm nên giá trị bền lâu cho tác phẩm.
III. Kết bài:
– Khẳng định giá trị nội dung và đặc sắc nghệ thuật (Có thể nói, (đề tài bài thơ) là nguồn cảm hứng bất tận cho các thi sĩ, bằng tài năng và sự quan sát/cảm nhận/miêu tả chân thật, nhà thơ ……đã thổi hồn cho cảnh sắc thiên nhiên/khung cảnh……sống động/trữ tình nên thơ. Với cách xây dựng hình ảnh, sử dụng từ ngữ, tổ chức kết cấu và vận dụng linh hoạt các biện pháp tu từ độc đáo, bài thơ gợi lên bức tranh thiên nhiên, đồng thời khiến chúng ta……)
– Tác động của bài thơ đối với người đọc (khi trang sách đóng lại, tác phẩm mới thực sự đang sống, sống với những trăn trở và tình cảm của người đọc. Bài thơ “….” là một bài thơ như thế. Dư âm tình người, tình đời vẫn luôn vọng mãi trong tâm hồn người đọc)
Dàn bài chi tiết:
I. Mở bài:
– Giới thiệu chủ đề: Tố Hữu từng nói: “Thơ là tiếng nói của trái tim”. Thật vậy, thơ là tiếng nói của tình cảm xuất phát từ những rung cảm của trái tim với cuộc đời của người nghệ sĩ.
– Giới thiệu tác giả, tác phẩm: Và có lẽ tiếng nói tri âm đầy xúc cảm ấy đã được thi sĩ …… (tên tác giả) …… neo đậu, kí thác qua thi phẩm “…… (tên tác phẩm) …………”.
– Cảm nhận chung: Bài thơ là những rung động/cảm xúc/………. với …….. (Ví dụ: Bài thơ như là nỗi niềm của tác giả khi thấu hiểu về sự vất vả, gian lao của người mẹ kính yêu của mình và bày tỏ tấm lòng hiếu thảo của nhà thơ với mẹ.)
II. Thân bài:
1. Phân tích khái quát:
– Đề tài, chủ đề: Với đề tài quen thuộc…, bài thơ đã làm rõ chủ đề về….
– Cấu tứ, tứ thơ, mạch vận động cảm xúc: (cảm xúc bắt đầu từ sự vật, sự việc nào; triển khai theo trình tự nào…)
– Ý nghĩa nhan đề, đề từ, các khổ thơ (chú ý các biện pháp tu từ, các hình ảnh)
(Bài thơ được viết theo thể thơ….rất phù hợp để diễn tả cảm xúc…. Nhan đề được cấu tạo từ…/ biện pháp tu từ…có tác dụng nêu bật hình ảnh trung tâm / cảm xúc chủ đạo…..Lời đề từ có tác dụng…..)
2. Phân tích ý nghĩa nội dung:
– Luận điểm 1: Mạch cảm xúc, ý tưởng chung, điểm nhìn nghệ thuật của bài thơ
Ví dụ: Mạch thơ xuất phát từ cảm hứng của nhà thơ trước không gian tĩnh lặng của mùa thu (tùy bài), qua các hình ảnh ……….. (liệt kê các hình ảnh trung tâm của bài ra nha tùy bài). Điểm nhìn của tác giả thật độc đáo, vận động từ cao xuống thấp, từ thấp đến cao, từ xa đến gần, từ hẹp tới rộng (tùy bài) ……….. khiến cho bức tranh thiên nhiên hiện lên thật tươi tắn, rực rỡ (tùy bài).
→ Sau đó dùng câu này để chuyển ý vào luận điểm 2: Và có lẽ bài thơ đã chạm đến trái tim người đọc với những cung bậc cảm xúc khác nhau của từng câu, từng lời thơ độc đáo.
– Luận điểm 2: Cảm nhận nội dung, nghệ thuật của các khổ thơ, đoạn thơ theo từng câu, từng ý thơ (Mỗi khổ thơ viết được tầm 5-7 câu)
Bài thơ có …khổ, mỗi khổ ………câu. Khổ 1 là cảnh về……….Khổ 2 là cảnh ………….Khổ 3 là cảnh………. Cả 3 khổ thơ đều là bức tranh/khung cảnh………………, góp phần thể hiện mạch cảm xúc/tâm trạng/tình cảm………………………… của tác giả.
Ví dụ:
+ Khổ thơ đầu mở ra là hình ảnh/âm thanh/màu sắc/ánh sáng (tùy bài) đã khắc họa …………. (tùy bài, chỗ này viết 3-4 câu) ………….. Phép so sánh/nhân hóa/ẩn dụ, cách ngắt nhịp (2/2/3 – 4/4 – 2/5 – tùy bài), cách gieo vần (chú ý vần cuối các câu thơ 4) ……. đã góp phần thể hiện ……. tình cảm gì của tác giả với ……… (tùy bài – chỗ này viết 1-2 câu).
+ Tiếp tục mạch cảm xúc đó, nhà thơ đã dẫn dắt người đọc đến với …….. (nội dung khổ 2, 3, 4, …… tùy bài) cùng với biện pháp nghệ thuật ………. (tùy khổ thơ, đoạn thơ).
+ …………
+ Khổ cuối khép lại bài thơ là hình ảnh/âm thanh/màu sắc/ánh sáng (tùy bài) đã khắc họa …………. (tùy bài, chỗ này viết 3-4 câu) ……. Phép so sánh/nhân hóa/ẩn dụ đã góp phần thể hiện …….. (tùy bài – chỗ này viết 1-2 câu) ……….
– Luận điểm 3: So sánh với các bài thơ khác (nhưng viết chung chung như sau)
Ví dụ: Cùng viết về mùa thu nhưng Lưu Trọng Lư đã khai thác vẻ đẹp của bức tranh giao mùa với một góc độ thật độc đáo ……… Không có …… mà chỉ có ……. (tùy bài) …. Chính điều đó làm nên nét độc đáo và sức sống của bài thơ giữa những thi phẩm cùng viết về mùa thu trong thi đàn văn học Việt Nam.
3. Đặc sắc về nghệ thuật
+ Dẫn: “Thơ ca bắt rễ từ lòng người và nở hoa nơi từ ngữ”. Mỗi bài thơ hay không chỉ hấp dẫn người đọc bởi nội dung cảm xúc mà còn chính bởi ngôn từ và các yếu tố nghệ thuật của bài thơ.
+ Đánh giá, nhận xét về đặc sứac nghệ thuật.
Ví dụ:
+ Thể thơ → uyển chuyển, tự nhiên.
+ Hình ảnh thơ → gần gũi, giản dị mà giàu sức gợi, chuyển đổi tinh tế, khi thì trong sáng, tươi vui, khi thì dằn vặt, u uất.
+ Giọng điệu thơ → tự nhiên, dạt dào cảm xúc.
+ Biện pháp tu từ (chú ý nhấn mạnh 1 biện pháp tu từ đọc đáo):
- So sánh: tạo sự liên tưởng gần gũi, cụ thể, làm hình ảnh thêm sinh động.
- Nhân hóa: thổi hồn cho cảnh vật, khiến thiên nhiên trở nên có cảm xúc, gần gũi với con người.
- Ẩn dụ, hoán dụ: khơi mở tầng nghĩa sâu xa, gợi triết lí nhân sinh.
- Điệp từ, điệp ngữ: nhấn mạnh cảm xúc, tạo nhạc điệu và sức ngân vang cho câu thơ.
- Đảo ngữ, đối lập: làm tăng tính biểu cảm, gợi ấn tượng mạnh cho người đọc.
+ Chi tiết nghệ thuật … là một sáng tạo độc đáo, giàu ý nghĩa và sức gợi, tạo điểm nhấn cho bài thơ.
III. Kết bài:
– Khẳng định: Có thể nói, (đề tài bài thơ) là nguồn cảm hứng bất tận cho các thi sĩ, bằng tài năng và sự quan sát/cảm nhận/miêu tả chân thật, nhà thơ ……đã thổi hồn cho cảnh sắc thiên nhiên/khung cảnh……sống động/trữ tình nên thơ. Với cách xây dựng hình ảnh, sử dụng từ ngữ, tổ chức kết cấu và vận dụng linh hoạt các biện pháp tu từ độc đáo, bài thơ gợi lên bức tranh thiên nhiên, đồng thời khiến chúng ta……
– Tác động của bài thơ đối với người đọc: Nhà văn Aitmatov đã từng nhận định rằng: “Một tác phẩm chân chính không bao giờ kết thúc ở trang cuối cùng”. Bởi lẽ khi trang sách đóng lại, tác phẩm mới thực sự đang sống, sống với những trăn trở và tình cảm của người đọc. Bài thơ “….” là một bài thơ như thế. Dư âm tình người, tình đời vẫn luôn vọng mãi trong tâm hồn người đọc.
