* GỢI Ý:
I. Mở đoạn:
– Giới thiệu được tên tác phẩm và tác giả (Bài thơ…. là tác phẩm tiêu biểu/xuất sắc của nhà thơ…..).
– Nêu được cảm xúc chung của em khi đọc bài thơ (Tác phẩm gợi cho tôi nhiều suy nghĩ về…).
II. Thân đoạn:
1. Cảm nghĩ về ý nghĩa nội dung
– Bài thơ viết về điều gì? (nội dung khái quát của bài thơ…)
Ví dụ:
+ Nếu bài thơ viết về cha mẹ/thầy cô/quê hương:
“Bài thơ là lời tri ân sâu sắc mà tác giả dành cho cha mẹ – những người đã lặng thầm hi sinh cho con cái.”
“Tác phẩm là khúc hát ngợi ca vẻ đẹp bình dị mà sâu nặng của quê hương – nơi chôn nhau cắt rốn của mỗi con người.”
+ Nếu bài thơ viết về thiên nhiên/cuộc sống:
“Bài thơ tái hiện một bức tranh thiên nhiên sống động, đồng thời thể hiện tâm hồn nhạy cảm, yêu thiên nhiên của tác giả.”
“Tác phẩm là lời nhắn nhủ con người hãy sống chan hòa với thiên nhiên và biết trân trọng cuộc sống giản dị quanh mình.”
+ Nếu bài thơ mang ý nghĩa giáo dục, triết lí sống:
“Bài thơ gửi gắm thông điệp: Hãy sống chân thành, bao dung và luôn hướng đến những giá trị tốt đẹp trong cuộc đời.”
“Qua những hình ảnh biểu tượng, tác giả nhấn mạnh giá trị của nghị lực, niềm tin và lòng nhân ái trong hành trình trưởng thành.”
– Nội dung đó thể hiện qua những điểm nổi bật nào? (Phân tích các chi tiết, hình ảnh, biện pháp nghệ thuật hoặc yếu tố đặc sắc trong bài thơ hoặc đoạn văn, đoạn thơ… đã góp phần làm nổi bật nội dung chính).
Ví dụ:
- Thể hiện qua hình ảnh tiêu biểu: Nội dung thường thể hiện rõ qua một số hình ảnh giàu sức gợi. Ví dụ: Hình ảnh “bàn tay mẹ gầy guộc”, “cánh diều tuổi thơ”, “dòng sông quê”… thể hiện rõ tình cảm yêu thương, nhớ nhung…
- Thể hiện qua ngôn ngữ, từ ngữ đặc sắc: Tác giả sử dụng những từ ngữ giàu cảm xúc, gợi hình, gợi cảm. Ví dụ: Từ ngữ giản dị mà chân thành như “mẹ ơi”, “con nhớ”… giúp bộc lộ sâu sắc nỗi nhớ thương da diết.
- Thể hiện qua giọng điệu, nhịp điệu bài thơ: Giọng điệu trầm lắng, tha thiết, hay vui tươi, hồn nhiên… cũng là điểm nổi bật góp phần truyền tải nội dung. Ví dụ: Giọng thơ nhẹ nhàng, đầy xúc cảm làm nổi bật sự biết ơn và tình cảm thiêng liêng dành cho mẹ.
- Thể hiện qua biện pháp tu từ: Các biện pháp như ẩn dụ, nhân hóa, điệp ngữ, hoán dụ… là công cụ nghệ thuật giúp làm rõ nội dung. Ví dụ: Điệp ngữ “mẹ là…” được lặp lại nhiều lần như một lời khẳng định, nhấn mạnh vai trò to lớn của người mẹ trong cuộc đời tác giả.
- Thể hiện qua kết cấu, bố cục bài thơ: Nếu bài thơ được sắp xếp theo trình tự thời gian, theo cảm xúc tăng dần…, đó cũng là điểm đáng chú ý. Ví dụ: Bài thơ mở đầu bằng ký ức tuổi thơ, kết thúc bằng lời nhắn nhủ hiện tại – cho thấy mạch cảm xúc liền mạch và sâu sắc.
– Những điểm nổi bật đó thể hiện cảm xúc gì của tác giả? (cảm xúc của nhà thơ: nhớ thương, trân trọng, tin tưởng,…
* Gợi ý cách triển khai theo hướng cảm xúc cụ thể:
+ Thể hiện niềm tự hào và yêu thương:
- Chi tiết cần chú ý: Hình ảnh người mẹ tảo tần “một nắng hai sương”, lưng còng, tay chai sạn. Hình ảnh người cha lặng lẽ, hy sinh thầm lặng. Người thầy với “nét phấn nghiêng”, “mái tóc bạc vì học trò”. Quê hương với “bến sông”, “cây đa, giếng nước”, “tiếng sáo diều chiều hè”.
→ Những hình ảnh này không chỉ là miêu tả mà còn là biểu hiện của niềm yêu thương, trân quý và tự hào. Ngôn ngữ thường giản dị, gần gũi nhưng giàu sức gợi cảm.
+ Thể hiện sự xúc động, nghẹn ngào: Nếu tác phẩm nói về sự chia ly, hi sinh, mất mát…, tác giả có thể bày tỏ nỗi xúc động sâu sắc. Hãy phân tích ngôn ngữ biểu cảm, hình ảnh, giọng điệu thể hiện nỗi đau thương hoặc tiếc nuối.
- Chi tiết cần chú ý: Lời từ biệt, lá thư cuối, ánh mắt cuối cùng. Chiếc khăn tay thấm nước mắt, bàn tay vẫy trong hoàng hôn. Không gian tĩnh lặng, thời gian chậm lại (đêm cuối, phút chia xa…).
→ Giọng điệu thường trầm lắng, cảm xúc dồn nén, dùng câu ngắn hoặc ngắt nhịp mạnh để tạo hiệu ứng xúc động.
+ Thể hiện niềm hy vọng và lạc quan: Tác giả hướng đến tương lai, tin vào con người, cuộc sống. Hình ảnh tươi sáng, năng động, lời thơ có nhịp điệu vui, rộn ràng.
- Chi tiết cần chú ý: Hình ảnh bình minh, cánh chim bay, chồi non, mặt trời mọc, nụ cười trẻ thơ. Từ ngữ: “niềm tin”, “vươn lên”, “sống hết mình”, “ánh sáng”…
→ Ngôn ngữ tích cực, giàu hình ảnh tươi mới → thể hiện niềm tin và sự lạc quan, cổ vũ tinh thần sống mạnh mẽ.
+ Thể hiện sự day dứt, ân hận hoặc trăn trở: Giọng điệu trầm lắng, nhiều câu hỏi tu từ hoặc lời thú nhận. Nội dung nói về lỗi lầm, điều đã qua, nỗi buồn chưa nguôi.
- Chi tiết cần chú ý: Câu hỏi “Giá như…”, “Phải chi…”, “Tôi đã… nhưng…” Hình ảnh vật vô tri mang ý nghĩa tượng trưng (bức thư cũ, chiếc áo xưa, vết chân bỏ quên…).
→ Những chi tiết đó cho thấy tâm hồn nhiều suy tư, nỗi day dứt âm thầm khiến người đọc đồng cảm.
+ Thể hiện lòng biết ơn sâu sắc: Lời thơ trang trọng, kính cẩn. Nhắc đến những người có công, người từng giúp đỡ, dìu dắt. Dùng nhiều động từ thể hiện sự tri ân: nhớ, khắc ghi, mang ơn, cúi đầu…
- Chi tiết cần chú ý: Hình ảnh bàn tay nắm lấy tay, ánh mắt hiền, bước chân theo dõi. Từ ngữ: “tận tụy”, “hi sinh thầm lặng”, “dõi theo”, “che chở”…
→ Tác giả chọn ngôn từ giàu tính biểu cảm, kết hợp giọng điệu chân thành để thể hiện lòng biết ơn không phai.
2. Cảm nghĩ về đặc sắc nghệ thuật:
– Nghệ thuật của bài thơ có gì đặc sắc? (Thể thơ gì? Ngôn ngữ, hình ảnh, ngắt nhịp, giọng, gieo vần? Những nghệ thuật ấy có vai trò gì trong thể hiện nội dung).
Ví dụ:
+ Nhận xét về thể thơ: Xác định rõ thể thơ (lục bát, năm chữ, bảy chữ, tự do,…). Nêu tác dụng của thể thơ:
- Lục bát: gần gũi, truyền cảm, phù hợp với tình cảm dân tộc, quê hương, gia đình.
- Thơ tự do: linh hoạt trong biểu đạt cảm xúc, phù hợp với suy tư, cảm xúc nội tâm.
- Thơ 5 chữ/7 chữ: nhịp nhàng, dễ gieo vần, tạo âm hưởng du dương.
→ Bài thơ sử dụng thể lục bát quen thuộc, góp phần tạo nên giọng thơ ngọt ngào, sâu lắng – rất phù hợp để thể hiện tình cảm yêu thương với mẹ.
+ Nhận xét về hình ảnh thơ: Hình ảnh mang tính biểu tượng, giàu sức gợi: mẹ, trăng, dòng sông, cánh cò, ngọn đèn, mùa thu…
- Hình ảnh chân thực hay ẩn dụ?
- Hình ảnh được sử dụng có gợi cảm xúc, liên tưởng, ký ức không?
→ Hình ảnh chân thực, giản dị, giúp người đọc hình dung rõ ràng và cảm nhận được chiều sâu cảm xúc, thông điệp tác giả muốn gửi gắm.
+ Nhận xét về ngôn ngữ và giọng điệu thơ:
- Ngôn ngữ: giản dị, mộc mạc hay trau chuốt, tinh tế? Có sử dụng từ địa phương, khẩu ngữ không?
- Giọng thơ: tha thiết, trầm lắng, vui tươi, suy tư…?
- Có dùng câu cảm thán, câu hỏi tu từ, nhịp điệu gợi cảm xúc?
→ Ngôn ngữ mộc mạc, giọng điệu trầm lắng, thiết tha góp phần làm tăng tính biểu cảm, thể hiện rõ sắc thái cảm xúc của tác giả.
– Những nét nghệ thuật đó mang đến cho em những rung cảm gì?
Ví dụ:
+ Từ những hình ảnh quen thuộc, bình dị nhưng chứa đựng cảm xúc sâu sắc có thể gợi nhớ đến: Tuổi thơ; người thân (mẹ, cha, thầy cô…); quê hương, mái trường.
+ Nhịp thơ đều đặn và giọng điệu thủ thỉ khiến tôi cảm thấy như đang nghe một lời ru ấm áp, khiến tâm hồn lắng lại và cảm nhận rõ hơn tình cảm gia đình.
+ Ngôn ngữ mộc mạc, gần gũi → dễ chạm đến trái tim người đọc. Sự chân thật trong lời thơ khiến người đọc không chỉ hiểu mà còn cảm.
* Gợi ý mẫu câu để viết phần trả lời:
- “Chính những hình ảnh thơ gần gũi, chân thực ấy đã khiến tôi xúc động và nhớ về…”
- “Giọng điệu tha thiết, kết hợp với nhịp thơ nhẹ nhàng đã chạm đến trái tim tôi…”
- “Cách dùng ngôn từ giản dị mà chứa chan tình cảm khiến tôi cảm thấy…”
- “Biện pháp tu từ điệp ngữ/so sánh… làm nổi bật cảm xúc, khiến tôi càng thấm thía hơn…”
III. Kết đoạn:
– Bài thơ để lại trong em ấn tượng và gợi những suy ngẫm, hiểu thêm về điều gì?
– Liên hệ bản thân, những việc có thể làm?
Ví dụ:
+ Ấn tượng về nội dung:
- Tình cảm thiêng liêng (tình mẹ, cha, thầy cô, quê hương…).
- Nghị lực sống, vượt qua khó khăn.
- Sự hi sinh thầm lặng, cao cả của người khác.
- Những vẻ đẹp bình dị trong cuộc sống.
+ Ấn tượng về nghệ thuật:
- Ngôn từ giản dị nhưng xúc động.
- Hình ảnh thơ giàu cảm xúc.
- Giọng thơ thiết tha, chân thành.
+ Gợi ý về suy ngẫm và bài học:
- Trân trọng những người thân yêu bên cạnh mình.
- Hiểu được ý nghĩa của tình yêu thương, lòng biết ơn.
- Biết sống tử tế, sẻ chia.
- Không quên cội nguồn, công lao sinh thành/dạy dỗ.
- Nhận ra giá trị của thời gian, của những điều nhỏ bé mà ý nghĩa.
+ Liên hệ bản thân, những việc có thể làm:
- Mình đã từng làm gì (vô tâm, chưa nói lời yêu thương, chưa thể hiện lòng biết ơn…).
- Bài thơ khiến mình cảm thấy xúc động, thức tỉnh điều gì trong tâm hồn.
- Quan tâm, chăm sóc và giúp đỡ cha mẹ nhiều hơn.
- Biết nói lời yêu thương, xin lỗi và cảm ơn đúng lúc.
- Cố gắng học tập, rèn luyện để đền đáp công ơn.
- Sống tử tế, biết chia sẻ với những người xung quanh.
- Biết trân trọng hiện tại, không để thời gian trôi đi vô nghĩa.
* Ví dụ: Bài thơ để lại trong tôi ấn tượng sâu sắc về tình mẹ – một tình cảm thiêng liêng, lặng thầm nhưng vô bờ bến. Những câu thơ nhẹ nhàng, xúc động khiến tôi suy ngẫm nhiều hơn về công lao và sự hi sinh âm thầm của mẹ trong suốt cuộc đời. Tôi nhận ra rằng đôi khi mình đã vô tâm, chưa thật sự quan tâm, thấu hiểu và yêu thương mẹ đúng cách.
* HƯỚNG DẪN VIẾT
1. Viết phần mở đoạn:
– Bài thơ (tên bài thơ) là một tác phẩm tiêu biểu của nhà thơ (tên nhà thơ). Bài thơ đã ghi lại cảm xúc chân thành và cảm động của nhà thơ về (nội dung chính của bài thơ) . Với giọng điệu sâu lắng, thiết tha, bài thơ khơi gợi trong tôi nhiều suy nghĩ và cảm xúc sâu sắc về (chủ đề bài thơ).
2. Viết phần thân đoạn: Trình bày cụ thể những cảm xúc của em sau khi đọc bài thơ
* Về nội dung:
– Viết câu chuyển ý: Trước hết, đọc bài thơ, người đọc vô cùng xúc động bồi hồi trước……..(nội dung chính)
– Viết câu nêu cảm xúc về những từ ngữ, hình ảnh hay trong bài: Từ ….., người đọc cảm nhận được tình cảm của nhân vật trữ tình dành cho….
– Viết câu nêu rõ cảm xúc của mình qua các chi tiết thơ: Bài thơ đã giúp tôi hiểu thêm về….., bồi đắp trong tôi tình cảm.
* Về nghệ thuật:
– Viết câu chuyển ý sang cảm nhận về nghệ thuật: Bài thơ sử dụng thành công thể thơ (tên thể thơ) với lời thơ chân thành, giản dị mà hết sức thiết tha, những hình ảnh quen thuộc gần gũi cùng các biện pháp tu từ….. càng làm tăng thêm sức truyền tải tình cảm mãnh liệt cho bài thơ.
– Viết câu cảm nhận chung về ý nghĩa của nghệ thuật: Qua những vần thơ giản dị, đoạn/bài thơ đã diễn tả chân thực tình cảm…… Những vần thơ giản dị nhưng lắng sâu bao ý nghĩa, cứ ngân nga mãi trong tâm trí tôi.
* Về tài năng, tâm hồn của nhà thơ.
+ Tài năng: quan sát tinh tế, liên tưởng, tưởng tượng sáng tạo, ngòi bút tinh tế…
+ Tâm hồn của tác giả: Yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, yêu con người, quê hương, đất nước….
(Ví dụ: Để viết lên những vần thơ hàm súc chắc hải tác giả phải là một người có tâm hồn/tài năng….)
3. Kết đoạn: Khái quát cảm xúc chung về bài thơ, bài học rút ra
* VÍ DỤ MINH HỌAĐề bài: Viết đoạn văn ghi lại cảm nghĩ của mình về đoạn thơ sau: “Cả đời ra bể vào ngòi (Trở về với mẹ ta thôi – Đồng Đức Bốn) Dàn ý chi tiết: – Mở đoạn: “Trở về với mẹ ta thôi” là một tác phẩm xuất sắc của nhà thơ Đồng Đức Bốn. Bài thơ ghi lại tình cảm sâu nặng và lòng biết ơn dành cho người mẹ tần tảo. Với giọng điệu sâu lắng, thiết tha, bài thơ khơi gợi trong tôi nhiều suy nghĩ và cảm xúc sâu sắc về tình mẹ sâu nặng và thiêng liêng, cả đời hi sinh vì con. – Thân đoạn: + Cảm nghĩ về ý nghĩa nội dung: Trước hết, đọc đoạn thơ, người đọc cảm nhận được sự xúc động, xót xa trước hình ảnh người mẹ tần tảo, vất vả cả đời vì con. Hình ảnh người mje hiện lên qua những hình ảnh bình dị “ra bể vào ngòi”, “buộc bụng thắt lưng”, “cây lá giữa trời gió rung”, gợi lên nỗi vất vảm gian lao, chịu đựng gian khó vì gia đình. Đặc biệt, hình ảnh “tằm nhả bỗng dưng tơ vàng” thể hiện sự hy sinh thầm lặng, không đòi hỏi của mẹ, gợi trong tôi lòng biết ơn và sự cảm động trước những hy sinh vô điều kiện ấy. + Cảm nghĩ về đặc sắc nghệ thuật: Đoạn thơ sử dụng thể thơ lục bát quen thuộc, tạo nên âm điệu nhẹ nhàng, lắng đọng, gần gũi và giàu tình cảm. Qua cách sử dụng ngôn từ giản dị, hình ảnh quen thuộc, Đồng Đức Bốn đã diễn tả một cách chân thực và sâu sắc tình cảm mẫu tử thiêng liêng. Những câu thơ giản dị nhưng thấm đượm nghĩa tình, ngân vang mãi trong tâm hồn người đọc. + Đánh giá về tài năng và tâm hồn tác giả: Nhà thơ thể hiện sự quan sát tinh tế, ngòi bút tả thực, truyền tải chân thực những khía cạnh bình dị trong cuộc sống. Với những hình ảnh giản dị mà giàu ý nghĩa, ông giúp người đọc thấu hiểu sâu sắc hơn về tình cảm của mẹ. Qua những lời thơ ngọt ngào cho thất tác giả là người có tấm lòng yêu thương sâu sắc, trân trọng và thấu hiểu giá trị của tình mẫu tử, luôn giữ trong mình lòng biết ơn đối với người mẹ. – Kết đoạn: Khép lại đoạn thơ, lòng tôi đầy ắp cảm xúc yêu thương và biết ơn đối với những nỗi vất vả, hy sinh của mẹ. Bài thơ nhắc nhở tôi phải biết trân trọng từng giây phút bên mẹ, bởi mẹ là điểm tựa vững chắc nhất trong cuộc đời mỗi người. Đoạn văn: “Trở về với mẹ ta thôi” là một tác phẩm xuất sắc của nhà thơ Đồng Đức Bốn. Bài thơ ghi lại tình cảm sâu nặng và lòng biết ơn dành cho người mẹ tần tảo. Với giọng điệu sâu lắng, thiết tha, bài thơ khơi gợi trong tôi nhiều suy nghĩ và cảm xúc sâu sắc về tình mẹ sâu nặng và thiêng liêng, cả đời hi sinh vì con. Trước hết, đọc đoạn thơ, người đọc cảm nhận được sự xúc động, xót xa trước hình ảnh người mẹ tảo tần, vất vả cả đời vì con. Hình ảnh mẹ hiện lên qua những câu thơ bình dị như “ra bể vào ngòi”, “buộc bụng thắt lưng”, “cây lá giữa trời gió rung”, gợi lên biết bao nỗi nhọc nhằn, gian truân mà mẹ đã âm thầm gánh chịu vì hạnh phúc của gia đình. Đặc biệt, hình ảnh “tằm nhả bỗng dưng tơ vàng” không chỉ cho thấy sự hi sinh âm thầm, không đòi hỏi ở mẹ, mà còn khiến tôi cảm động trước tấm lòng bao la, cao cả của người mẹ luôn sống vì con. Về phương diện nghệ thuật, bài thơ được viết bằng thể thơ lục bát truyền thống, giàu nhạc điệu, dễ đi vào lòng người, tạo nên chất thơ sâu lắng và ngân vang. Ngôn ngữ thơ mộc mạc, giản dị, gần gũi với đời sống thường nhật nhưng lại đậm chất trữ tình và xúc động. Những hình ảnh thơ giàu tính biểu cảm đã góp phần làm nổi bật vẻ đẹp của người mẹ Việt Nam trong đời sống bình dị hằng ngày. Qua đoạn thơ, ta thấy được tài năng và tâm hồn nhân hậu của nhà thơ Đồng Đức Bốn – một người luôn trân trọng giá trị của tình mẫu tử thiêng liêng, thấu hiểu và biết ơn những hi sinh vô điều kiện của mẹ. Ông đã dùng lời thơ để tạc khắc hình ảnh mẹ vào tâm hồn người đọc, để từ đó thức tỉnh tình yêu thương và lòng hiếu thảo trong mỗi người con. Khép lại đoạn thơ, lòng em đầy ắp cảm xúc yêu thương và biết ơn đối với những nỗi vất vả, hi sinh của mẹ. Bài thơ nhắc nhở em phải biết trân trọng từng giây phút bên mẹ, bởi mẹ là điểm tựa vững chắc nhất trong cuộc đời mỗi người. |
Xem bài thơ: Trở về với mẹ ta thôi (Đồng Đức Bổn)
