I. PHẦN ĐỌC HIỂU (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau:

(1) Để trưởng thành, tất cả chúng ta đều phải trải qua hai cuộc đấu tranh: một cuộc đấu tranh bên ngoài và một cuộc đấu tranh ngay trong tâm trí mỗi người. Nhưng cuộc đấu tranh quan trọng nhất và có ý nghĩa nhất chính là cuộc đấu tranh diễn ra ngay trong tâm hồn mỗi người. Đó là cuộc đấu tranh chống lại những thói quen không lành mạnh, những cơn nóng giận sắp bùng phát, những lời gian dối chực trào, những phán xét thiếu cơ sở và cả những căn bệnh hiểm nghèo… Những cuộc đấu tranh như thế diễn ra liên tục và thật sự rất gian khó, nhưng lại là điều kiện giúp bạn nhận ra cảnh giới cao nhất của mình.

(2) Hãy luôn cẩn trọng và can đảm. Hãy tiếp thu ý kiến những người xung quanh nhưng đừng để họ chi phối quá nhiều đến cuộc đời bạn. Hãy giải quyết những bất đồng trong khả năng của mình nhưng đừng quên đấu tranh đến cùng để hoàn thành mục tiêu đề ra. Đừng để bóng đen của nỗi lo sợ bao trùm đến cuộc sống của bạn.

(3) Bạn phải hiểu rằng, dù có thất bại thảm hại đến mấy chăng nữa thì bạn cũng đã học hỏi được điều gì đó bổ ích cho mình. Vì vậy, hãy tin tưởng vào con đường mình đang đi và vững vàng trong cuộc đấu tranh vì những mục tiêu cao cả.

(4) Với sự hi sinh, lòng kiên trì, quyêt tâm nỗ lực không mệt mỏi và tính tự chủ của mình, nhất định bạn sẽ thành công. Bạn chính là người làm chủ số phận của mình…”

(Trích Đánh thức khát vọng, Nhiều tác giả, NXB Hồng Đức, 2017, tr.67,68)

Thực hiện các yêu cầu sau:

Câu 1. Văn bản trên bàn về vấn đề gì?

Câu 2. Theo tác giả, “Cuộc đấu tranh quan trọng nhất và có ý nghĩa nhất” là gì?

Câu 3. Phân tích hiệu quả của biện pháp tu từ liệt kê được sử dụng trong câu: “Đó là cuộc đấu tranh chống lại những thói quen không lành mạnh, những cơn nóng giận sắp bùng phát, những lời gian dối chực trào, những phán xét thiếu cơ sở và cả những căn bệnh hiểm nghèo”.

Câu 4. Vì sao tác giả cho rằng: “Hãy tiếp thu ý kiến những người xung quanh nhưng đừng để họ chi phối quá nhiều đến cuộc đời bạn”?

Câu 5. Thông điệp ý nghĩa nhất với bạn qua đoạn trích trên là gì?

II. PHẦN VIẾT (6.0 điểm)

Câu 1. (2,0 điểm)

Viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của anh/ chị về ý kiến: Bạn chính là người làm chủ số phận của mình.

Câu 2. (4.0 điểm)

Viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) phân tích nghệ thuật kể chuyện của đoạn trích sau:

(Lược truyện: Thanh cùng những người bạn trò chuyện về những cơn giận và hậu quả của nó. Thanh cũng kể câu chuyện làm cho anh ân hận mãi. Vì sự bực tức không rõ nguyên nhân từ trước, cộng thêm việc mặc cả không thành và những lời nói khó chịu của người phu xe, cơn giận của Thanh lên đến đỉnh điểm. Trên đường đi, gặp cảnh sát, vì muốn trả thù, Thanh đã nói những điều bất lợi cho người phu xe, khiến anh ta phải chịu nộp phạt và bị thu xe. Sau hôm đó, cơn giận của anh cũng đã hết nhưng trong lòng lại dâng lên nỗi day dứt, kéo dài đến mấy ngày sau. Chính vì thế Thanh đã đi tìm đến nhà của người kéo xe đó.)

Lần ấy là lần đầu tôi bước vào một chỗ nghèo nàn, khổ sở như thế. Các anh thử tưởng tượng một dãy nhà lụp xụp và thấp lè tè, xiêu vẹo trên bờ một cái đầm mà nước đen và hôi hám tràn cả vào đến thềm nhà.[…]

Người phu xe Dư ở trong ấy. Tôi cúi mình bước vào, chỉ thấy tối như bưng lấy mắt và thấy hơi ẩm lạnh thấm vào tận trong mình. Có tiếng người đàn bà sẽ hỏi:

– Bẩm thầy muốn gì?

Khi mắt đã quen tối, tôi nhận thấy người đàn bà vừa hỏi, một bà già ở mép một chiếc giường tre mục nát kê ở sát tường. Sau lưng bà này, một người đàn bà nữa ngồi ôm trong lòng một vật gì hơi động đậy. Cả hai cùng ngước mắt lên nhìn tôi một cách ngạc nhiên và đầu họ chạm vào mái nhà thấp, đầy những mảng giẻ rách nát vắt trên xà.

– Bác Dư có nhà không?

– Bẩm, chú nó đi về quê vắng từ hôm nọ.

Một vẻ sợ hãi thoáng qua trên mặt đủ tỏ cho tôi biết họ không nói thật, tôi giảng giải:

– Không, cụ cứ nói thật cho tôi biết. Tôi đến để giúp bác ta chứ không có ý gì khác.

Bà cụ nhìn tôi nghĩ ngợi một lát rồi nói:

– Thế thầy đã biết việc chú nó bị bắt xe hôm nọ?

Tôi gật đầu ra hiệu cho bà cụ cứ nói.

– Hôm ấy cai nó phải đem tiền lên nộp phạt để chuộc xe về. Chú nó đã xin khất với cai để rồi trả dần số tiền đó. Nhưng nó nhất định không nghe, bắt phải trả một nửa ngay. Khốn nạn, thì lấy đâu ra mà trả. Thế là bị nó đánh một trận thừa sống thiếu chết thầy ạ. Khi về đây lê đi không được nữa. Thế mà nó còn bắt mai phải trả ngay.

Người đàn bà ngồi trong cất tiếng ốm yếu nói theo:

– Nó còn bảo hễ không trả nó sẽ bắt lấy thẻ.

– Thế bây giờ bác ta đâu?

Bà cụ trả lời:

– Đi ngay từ hôm ấy, mà không biết đi đâu. Đã ba hôm nay chúng tôi dò mà không thấy. Chắc là sợ cai không dám về nữa, dù có về mà không có tiền cũng chết với nó. Thật cũng là cái vạ; nghe đâu chú nó nói hôm ấy tại người khách đi xe không biết nói với người đội xếp thế nào mới bị bắt, chớ không cũng chẳng việc gì.

Tôi yên lặng.

Bà cụ chép miệng, chỉ người đàn bà ngồi sau:

– Tội nghiệp cho vợ con chú đây, ốm đã mấy ngày hôm nay không có thuốc. Đứa cháu không biết có qua khỏi được không.

Tôi đứng lại gần xem.

– Cháu nó sài² đã hơn một tháng nay. Hôm nọ đã đỡ. Mấy hôm nay vì không có tiền mua thuốc lại tăng. Ông lang bảo cháu khó qua khỏi được.

Người mẹ nói xong nấc lên một tiếng rồi nức nở khóc.

Cái cảnh đau thương ấy làm tôi rơm rớm nước mắt. Một cảm giác nghẹn ngào đưa lên chẹn lấy cổ.

Tôi lấy tờ giấy bạc năm đồng đưa cho người mẹ, rồi vội vàng bước ra cửa, để mặc hai người nhìn theo ngờ vực. […]

– Cái kỉ niệm buồn rầu ấy cứ theo đuổi tôi mãi mãi đến tận bây giờ, rõ rệt như các việc mới xảy ra hôm qua. Sự đó nhắc cho tôi nhớ rằng người ta có thể tàn ác một cách rất dễ dàng. Và mỗi lần tôi nghĩ đến anh phu xe ngoại ô kia, tôi lại thấy đau đớn trong lòng như có một vết thương chưa khỏi.

(Trích Một cơn giận, Thạch Lam, NXB Văn học, 2020, tr.59- 62)

* GỢI Ý TRẢ LỜI:

ĐỌC HIỂU:

Câu 1. Văn bản bàn về vấn đề “cuộc đấu tranh nội tâm của con người trên con đường trưởng thành và làm chủ bản thân”.

Câu 2. Là cuộc đấu tranh diễn ra ngay trong tâm hồn mỗi người.

Câu 3.

– Biện pháp: Liệt kê: những thói quen không lành mạnh, những cơn nóng giận sắp bùng phát, những lời gian dối chực trào, những phán xét thiếu cơ sở và cả những căn bệnh hiểm nghèo…

– Hiệu quả:

+ Nhấn mạnh các biểu hiện cụ thể giúp người đọc dễ hiểu, dễ hình dung ra cuộc đấu tranh diễn ra trong tâm hồn mỗi người.

+ Nhấn mạnh tính chất cấp thiết, thường xuyên, liên tục phải đấu tranh chống lại thói hư tật xấu ở bên trong mỗi người.

+ Câu văn thêm sinh động, hấp dẫn.

Câu 4.

– Những người xung quanh thường sáng suốt, khách quan hơn khi nhìn nhận vấn đề. Ý kiến của họ là một kênh thông tin hữu ích giúp chúng ta tham khảo, có cái nhìn đa chiều về vấn đề còn quyết định phải ở bản thân mỗi người.

– Bản thân mỗi người cần phải làm chủ tình cảm, hành động của mình bởi chỉ bản thân mình mới hiểu rõ năng lực, hạn chế cũng như mong muốn, nguyện vọng. Chỉ khi tự quyết định cuộc sống của chính mình, bạn mới có niềm tin và động lực vươn lên, mới nhận ra niềm vui, hạnh phúc và giá trị của chính mình.

Câu 5.

– HS lựa chọn được thông điệp ý nghĩa và nêu lí do lựa chọn thông điệp một cách hợp lý, thuyết phục.

VIẾT

Câu 1. Viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của anh/ chị về ý kiến: Bạn chính là người làm chủ số phận của mình.

a. Xác định được yêu cầu về hình thức, dung lượng của đoạn văn: Bảo đảm đúng yêu cầu về hình thức và dung lượng (khoảng 200 chữ) của đoạn văn. Học sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, phối hợp, móc xích hoặc song hành.

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: Điều quan trọng trong cuộc sống mỗi người là cần biết làm chủ số phận.

c. Viết đoạn văn đảm bảo các yêu cầu: Lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp, kết hợp chặt chẽ lí lẽ và dẫn chứng trên cơ sở đảm bảo các nội dung sau:

* Giải thích:

– Làm chủ số phận: Là khả năng làm chủ cuộc đời mình mà không dựa dẫm, chịu sự chi phối bởi hoàn cảnh hay những người xung quanh.

→ Số phận mỗi người do chính bản thân con người nắm giữ, quyết định.

* Bình luận, chứng minh:

– Số phận được quyết định bởi suy nghĩ, lối sống và hành động của mỗi người.

– Bản thân mỗi người hiểu rõ về mình nhất: ưu – khuyết điểm, mong muốn, ước mơ, khát vọng. Làm chủ số phận để tự mình làm nên giá trị bản thân, để mình được sống cuộc đời mà mình mong muốn, trở thành; để cảm nhận niềm vui và hạnh phúc.

– Bàn bạc mở rộng: Những con người sống trông chờ, ỷ lại, sống phụ thuộc, không có ý thức vươn lên làm chủ cuộc đời.

* Bài học:

– Nhận thức: con người cần chủ động, tích cực hơn trong cuộc sống của chính mình.

– Hành động: cần chủ động học hỏi, trau dồi tri thức, sự hiểu biết để có vốn sống phong phú; cần năng động, tự tin, làm chủ cuộc sống cũng như trong công việc.

d. Diễn đạt:

Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết câu trong đoạn văn.

e. Sáng tạo:

– Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

– HS huy động được kiến thức và trải nghiệm của bản thân để bàn luận về vấn đề cần nghị luận; có cách nhìn riêng, mới mẻ về vấn đề nghị luận; có sáng tạo trong viết câu, dựng đoạn, làm cho lời văn có giọng điệu, hình ảnh.

Câu 2. Viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) phân tích những nét đặc sắc trong nghệ thuật kể chuyện của đoạn trích trong truyện ngắn “Một cơn giận”.

a. Bảo đảm bố cục và dung lượng của bài văn nghị luận: Bảo đảm yêu cầu về bố cục và dung lượng (khoảng 600 chữ) của bài văn.

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: Nét đặc sắc trong nghệ thuật kể chuyện của đoạn trích

c. Viết được bài văn nghị luận đảm bảo các yêu cầu: Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận.

Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài: Giới thiệu vấn đề nghị luận.

– Nhà văn Thạch Lam là một thành viên tiêu biểu của nhóm Tự lực văn đoàn. Văn ông là sự kết hợp hài hòa giữa hai yếu tố hiện thực và lãng mạn, tự sự và trữ tình.

– Truyện ngắn “Một cơn giận” tiêu biểu cho phong cách viết truyện của Thạch Lam.

– Vị trí: Trích đoạn trên nằm ở phần cuối của tác phẩm, thể hiện tâm lý của nhân vật “tôi” khi chứng kiến hậu quả mà mình đã gây ra cho người phu xe.

* Thân bài:

– Phân tích nét đặc sắc trong nghệ thuật kể chuyện của đoạn trích:

– Cốt truyện đơn giản, kể chuyện Thanh tìm đến nhà của người phu xe Dư và nhận ra hậu quả nghiêm trọng của cơn giận vô cớ vài ngày trước.

– Người kể truyện:

+ Ngôi kể: ngôi thứ nhất, vừa kể lại câu chuyện, vừa trực tiếp tham gia vào các sự kiện thông qua mối quan hệ với các nhân vật khác. Từ đó, thúc đẩy cốt truyện phát triển, khắc họa diễn biến tâm trạng và hành động của nhân vật tôi. Đồng thời thay tác giả đưa ra nhận xét, đánh giá về hậu quả của việc mất kiểm soát bản thân khi giận dữ, tạo nên những bài học sâu sắc.

+ Điểm nhìn: Sử dụng điểm nhìn linh hoạt, có sự kết hợp của nhiều loại điểm nhìn… phù hợp với nội dung trần thuật, cuối truyện chủ yếu sử dụng điểm nhìn bên trong bộc lộ nội tâm nhân vật.

→ tăng tính khách quan, lôi cuốn cho câu chuyện; góp phần thể hiện cảm hứng chủ đạo của toàn tác phẩm: lên án, phê phán các hành động gây tổn thương tới người khác, quan tâm đến những số phận nghèo khổ, cơ cực.

– Giọng điệu kể chuyện nhẹ nhàng, sâu lắng, vừa chiêm nghiệm, thấm thía, vừa trăn trở, suy tư.

* Kết bài: Khái quát vấn đề nghị luận.

d. Diễn đạt: Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết văn bản.

đ. Sáng tạo:

– Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ

– HS huy động được kiến thức và trải nghiệm của bản thân để bàn luận về vấn đề cần nghị luận; có cách nhìn riêng, mới mẻ về vấn đề nghị luận.