* Chuẩn bị đọc
Câu hỏi (trang 13 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Em đã bao giờ quan sát quá trình lớn lên của một cái cây, một bông hoa hay một con vật chưa? Điều đó gợi cho em suy nghĩ hoặc cảm xúc gì?
Hướng dẫn trả lời:
– Em đã từng được quan sát quá trình lớn lên của một cái cây rồi. (hoặc một bông hoa; hoặc một con vật)
– Điều này đã gợi cho em những suy nghĩ và cảm xúc rất đặc biệt:
- Thấy ngạc nhiên, kì thú, lạ lẫm
- Thấy xúc động vì sự kì diệu của tự nhiên
- Mong muốn được tự tay trồng / nuôi / chăm sóc chúng
- Từ đó, trong lòng em dậy lên tình yêu thiên nhiên và khao khát bảo vệ tự nhiên…
* Trải nghiệm cùng văn bản
1. Tưởng tượng: Em hình dung thế nào về hiện tượng nảy mầm qua hình ảnh “nhú lên giọt sữa”?
– Hình ảnh “nhú lên giọt sữa” đã miêu tả vô cùng sinh động và độc đáo về hiện tượng nảy mầm. Lá mầm đầu tiên nhú lên từ mặt đất của hạt được ví như giọt sữa đã không chỉ là nổi bật hình dáng ngộ nghĩnh và sự non nớt mà còn gợi ra sự gần gũi, thân thương của những hạt mầm nhỏ bé.
→ Hiện tượng nảy mầm qua cái nhìn của trẻ thơ trở nên ngộ nghĩnh, dí dỏm và vô cùng đáng yêu, độc đáo.
2. Theo dõi: Chú ý những động từ miêu tả quá trình lớn lên của hạt mầm ở các khổ thơ 2,3 và 4?
– Các động từ miêu tả quá trình lớn lên của hạt mầm: nảy (mầm), nhú (lên), thì thầm, ghé, nghe, nằm, vỗ, kiêng, mở (mắt), đón…
→ Gợi ra quá trình lớn lên của hạt mầm vô cùng thú vị và độc đáo; đó không còn là một quá trình tự nhiên vô thức mà giống như một quá trình đầy sự chờ đợi, háo hức và thiêng liêng
* Suy ngẫm và phản hồi
| Nội dung chính: – Bài thơ Lời của cây ghi lại một cách sinh động quá trình hạt phát triển thành cây. Qua đó, thể hiện tình cảm, cảm xúc nâng niu, trân trọng mà nhân vật dành cho mầm cây. – Bài thơ như một bức thông điệp gửi đến người đọc: Hãy yêu cây, trân trọng sự sống của cây, bởi cây làm nên một phần cuộc sống xinh đẹp, đáng yêu này |
Câu 1 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Năm khổ thơ đầu là lời của ai? Khổ thơ cuối là lời của ai? Dựa vào đâu để khẳng định như vậy?
Hướng dẫn trả lời:
– Năm khổ thơ đầu là lời của nhân vật trữ tình (tác giả). Cách xưng hô của tác nhà thơ đã khẳng định điều này: “Cầm trong tay mình” và gọi những đối tượng được nhắc tới bằng chính tên gọi của nó: hạt, mầm, cây, lá…
– Khổ cuối là lời của hạt mầm vì đến đây, cách xưng hô và giọng điệu đã thay đổi:
+ Cách gọi trực tiếp: “Rằng các bạn ơi”
+ Lời giải thích xưng tôi: “Cây chính là tôi…”
+ Nội dung: Lời nhắn gửi của hạt mầm tới các bạn: Tôi (hạt mầm) sau này lớn lên sẽ trở thành cây và góp màu xanh của mình vào sự tươi xanh của đất trời. Quan đó, khẳng định vai trò, ý nghĩa của cây cối đối với cuộc sống con người.
Câu 2 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Tìm một số hình ảnh, từ ngữ đặc sắc mà tác giả đã sử dụng trong bài thơ để miêu tả quá trình từ hạt thành cây và thể hiện quá trình đó bằng sơ đồ.
Hướng dẫn trả lời:
– Một số hình ảnh, từ ngữ được tác giả sử dụng trong bài thơ để miêu tả quá trình từ hạt thành cây là:
- nằm lặng thinh
- nảy mầm
- nhú lên giọt sữa
- thì thầm
- mầm mở mắt
- đón tia nắng hồng
- nở vài lá bé
– Quá trình từ hạt thành cây:
- Khổ 1: Hạt lặng thinh
- Khổ 2: Mầm nhú lên giọt sữa, biết nói thì thầm
- Khổ 3: Mầm được chăm sóc như đứa trẻ sơ sinh
- Khổ 4: Mầm kiêng gió kiêng mưa, lớn lên nhờ đón tia nắng hồng
- Khổ 5: Cây đã thành, lá xanh bập bẹ tiếng nói
- Khổ 6: Cây bập bẹ xưng tên họ, hứa hẹn góp xanh cho đời.
Câu 3 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Theo em, những dòng thơ như “Ghé tai nghe rõ”, “Nghe mầm mở mắt” thể hiện mối quan hệ như thế nào giữa hạt mầm và nhân vật đang “Ghé tai nghe rõ”?
Hướng dẫn trả lời:
Những dòng thơ như “Ghé tai nghe rõ”, “Nghe mầm mở mắt” thể hiện mối quan hệ vô cùng gần gũi, giao cảm giữa thiên nhiên và nhà thơ, sự nâng niu sự sống. Nhân vật “tôi” như một người bạn đồng hành, chứng kiến toàn bộ quá trình hình thành và phát triển của hạt mầm. Ngoài ra, nhân vật “tôi” còn chính là người lắng nghe những tâm tình, ở bên cạnh hạt mầm.
Câu 4 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Tìm những hình ảnh, từ ngữ thể hiện tình cảm, cảm xúc mà tác giả dành cho những mầm cây. Hãy cho biết đó là tình cảm gì?
Hướng dẫn trả lời:
– Những hình ảnh, từ ngữ thể hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả:
- Hạt nằm lặng thinh
- Ghé tai nghe rõ
- Nghe bàn tay vỗ
- Nghe tiếng ru hời
- Nghe mầm mở mắt
- Cầm trong tay mình
- Nghe màu xanh bắt đầu bập bẹ
– Đó là tình cảm nâng niu, yêu thương, trân trọng của tác giả đối với mầm cây.
Câu 5 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Xác định các biện pháp tu từ chủ yếu được sử dụng trong văn bản. Nêu tác dụng của chúng.
Hướng dẫn trả lời:
– Các biện pháp tu từ chủ yếu được sử dụng trong văn bản là: nhân hóa, điệp ngữ
+ Nhân hóa: miêu tả hạt mầm bằng những từ ngữ vốn được dùng để tả người: nằm lặng thinh, thì thầm, nghe, kiêng, mở mắt, đón, bập bẹ,… Nhất là khi để hạt mầm tự cất tiếng nói, gửi lời nhắn nhủ tới bạn đọc ở khổ cuối
→ Tác dụng: làm cho hạt mầm trở nên sinh động, có hồn; giúp nó trở nên gần gũi, thân thuộc và có thể biểu hiện được những suy nghĩ hay bày tỏ được tình cảm của con người.
– Điệp từ: “nghe” lặp lại 4 lần
→ Tác dụng: nhấn mạnh mối quan hệ gắn bó, mật thiết giữa nhân vật tôi và hạt mầm. Lắng nghe từng biến chuyển nhỏ nhất của hạt mầm từ đó cho thấy mầm cũng có sức sống, có linh hồn riêng.
→ Nhận xét: Việc sử dụng các biện pháp tu từ như vậy đã không chỉ thể hiện mối quan hệ gần gũi của hạt mầm với con người; thể hiện tình yêu và sự gắn bó thân thiết với thế giới tự nhiên của nhân vật trữ tình mà còn góp phần xây dựng thế giới hình ảnh thiên nhiên thêm phần sinh động, ấn tượng và hấp dẫn.
Câu 6 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Nhận xét về cách gieo vần, ngắt nhịp trong bài thơ trên và cho biết vần và nhịp đã có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện “lời của cây”.
Hướng dẫn trả lời:
– Cách gieo vần chân: mình-thinh; mầm-thầm; giông-hồng;...; vần lưng: bắc-nhất, kết hợp cùng ngắt nhịp 2/2 tạo nên nhịp điệu cho bài thơ.
– Nhờ cách gieo vần và ngắt nhịp đã góp phần vào việc liên kết các câu thơ, tạo nhịp điệu nhẹ nhàng, thể hiện được giọng điệu tâm tình, thủ thỉ của cây,… góp phần vào việc thể hiện nội dung bài thơ và làm cho câu thơ dễ đi vào lòng bạn đọc.
Câu 7 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Xác định chủ đề và thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc.
Hướng dẫn trả lời:
– Chủ đề: Bài thơ thể hiện tình yêu thương, trân trọng và gắn bó giữa con người và cây cỏ (thiên nhiên)
– Thông điệp: Hãy lắng nghe lời của cỏ cây loài vật để biết yêu thương, nâng đỡ sự sống ngay từ khi sự sống ấy mới là những mầm sống; mỗi con người, sự vật, dù là nhỏ bé, đều góp phần tạo nên sự sống như hạt mầm góp màu xanh cho đất trời.
Câu 8 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Hãy tưởng tượng mình là một cái cây, một bông hoa hoặc một con vật cưng trong nhà và viết khoảng năm câu thể hiện cảm xúc khi mình hoá thân.
Hướng dẫn trả lời:
* Gợi ý:
+ Xưng hô ở ngôi thứ nhất để thiện hiện cảm xúc của một cái cây / bông hoa hoặc con vật cưng đã được nhân cách hoá.
+ Giới thiệu bản thân và thể hiện nét cảm xúc khi viết đoạn văn đặc biệt này:
+ Thể hiện cảm xúc của bản thân trong vai của một cái cây / bông hoa hoặc con vật:
- Vui vẻ, hạnh phúc vì đang được tận hưởng cuộc sống tự do tự tại trong thế giới tự nhiên bao la, rộng lớn và đẹp đẽ (hoặc được sống gần với con người, được chăm sóc và nâng niu)
- Tự hào, kiêu hãnh vì vẻ đẹp của mình đã góp phần tô điểm cho cuộc sống, mang đến niềm vui cho con người
- Nhắn nhủ thông điệp ý nghĩa đến đồng loại hoặc với con người
Đoạn văn 1: Xin chào tất cả các bạn! Các bạn có nhận ra tôi không? Tôi chính là cây bàng quen thuộc, vẫn lặng lẽ dang rộng tán lá để che bóng mát cho các bạn mỗi giờ ra chơi. Thân tôi vững chãi, to lớn, những tán lá sum suê như những cánh tay khổng lồ dang rộng, ôm lấy các bạn và che chở khỏi ánh nắng gay gắt. Tôi vui lắm, bởi sự hiện diện của mình đã mang lại niềm vui và sự thoải mái cho mọi người. Mỗi ngày, tôi lại được các bạn nhỏ ân cần tưới cho những dòng nước mát lành, nuôi dưỡng tôi thêm xanh tốt. Nhờ tình yêu thương ấy, tôi lớn lên từng ngày, vươn cao hơn, rợp bóng hơn để đền đáp công lao chăm sóc. Tôi hạnh phúc khi được là chốn nghỉ chân, là nơi gửi gắm bao kỷ niệm tuổi học trò. Làm một cây bàng thật tuyệt biết bao – vừa bình dị, vừa ý nghĩa, và mỗi ngày tôi đều tự nhủ: hãy sống hết mình để làm đẹp cho cuộc đời.
Đoạn văn 2: Tôi là một bông hoa nhỏ bé, vươn mình khoe sắc giữa khu vườn rực rỡ. Mỗi sớm mai, khi ánh nắng dịu dàng khẽ chạm lên cánh hoa mỏng manh, tôi cảm thấy mình thật hạnh phúc. Tôi được sống trong vòng tay của đất mẹ, được làn gió mơn man ve vuốt, được những giọt sương long lanh điểm tô thêm vẻ tinh khôi. Niềm vui lớn nhất của tôi là được con người nâng niu, ngắm nhìn và mỉm cười trước vẻ đẹp giản dị mà tôi mang lại. Trong khoảnh khắc ấy, tôi cảm thấy thật tự hào, bởi sự tồn tại của mình cũng góp phần làm cuộc sống thêm tươi đẹp, khiến lòng người thêm yêu đời, yêu thiên nhiên. Tôi hiểu rằng, cuộc đời tuy ngắn ngủi nhưng vẫn trọn vẹn khi được sống và cống hiến. Tôi muốn nhắn nhủ với những loài hoa, loài cây khác rằng: hãy luôn nở rộ, hãy luôn xanh tươi, bởi chỉ cần một chút hương sắc cũng đủ để mang đến niềm vui cho con người. Và với con người, tôi mong các bạn hãy yêu thương, trân trọng thiên nhiên, để chúng tôi được sống, được tỏa sáng và làm đẹp cho cuộc đời này.
