Trong truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa”, tác giả Nguyễn Thành Long đã gửi gắm chủ đề của câu chuyện vào một lời nhận xét ngắn gọn: “Trong cái im lặng của Sa Pa, dưới những dinh thự cũ kĩ của Sa Pa, Sa Pa mà chỉ nghe tên, người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước”.
Hãy phân tích để làm rõ vẻ đẹp của con người lao động và ý nghĩa cao quý của những công việc thầm lặng.
Dàn bài chi tiết:
I. Mở bài:
– Giới thiệu tác giả Nguyễn Thành Long và truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa: cây bút truyện ngắn nhẹ nhàng, giàu chất thơ, thường khai thác vẻ đẹp trong cuộc sống đời thường. Giới thiệu tác phẩm Lặng lẽ Sa Pa: sáng tác năm 1970, sau chuyến đi thực tế ở Lào Cai.
– Dẫn câu nói chủ đề: “Trong cái im lặng của Sa Pa, dưới những dinh thự cũ kĩ của Sa Pa, Sa Pa mà chỉ nghe tên, người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước”.
– Nêu nhận định: câu nói là thông điệp nghệ thuật, khái quát vẻ đẹp con người lao động và giá trị của những công việc âm thầm mà cao quý.
II. Thân bài:
1. Giải thích câu nói
– “Cái im lặng của Sa Pa”: không chỉ là không gian yên tĩnh của vùng núi, mà còn là ẩn dụ cho những công việc thầm lặng, ít người biết đến.
– “Dưới những dinh thự cũ kỹ…”: bối cảnh Sa Pa tưởng chỉ dành cho nghỉ dưỡng, hưởng thụ.
– “Có những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước”: nhấn mạnh sự tồn tại của những người miệt mài lao động âm thầm, đóng góp to lớn dù không ai biết tên.
2. Vẻ đẹp của con người lao động thầm lặng
a) Tiêu biểu là anh thanh niên làm công tác khí tượng.
– Sống một mình trên đỉnh Yên Sơn cao 2600m.
– Công việc: đo, ghi, báo số liệu thời tiết 4 lần/ngày, kể cả ban đêm, trong mọi điều kiện thời tiết khắc nghiệt.
– Tinh thần trách nhiệm: có hôm mưa tuyết, rét buốt, vẫn ra máy đo; từng thức trắng đêm vì dự báo bão.
– Tình yêu nghề và lý tưởng sống: coi công việc là đóng góp cho khoa học, cho đất nước.
– Phẩm chất: giản dị, khiêm tốn, chân thành, giàu lòng hiếu khách.
b) Những người lao động khác trong tác phẩm.
– Ông cán bộ nghiên cứu khoa học, vẽ bản đồ sét.
– Vợ chồng người kĩ sư trồng rau, nuôi gà ở Sa Pa.
→ Họ đều có điểm chung: yêu nghề, tận tụy, chấp nhận gian khổ, lặng lẽ cống hiến.
3. Ý nghĩa cao quý của những công việc thầm lặng
– Góp phần vào sự phát triển của đất nước: số liệu khí tượng, bản đồ sét… đều quan trọng cho sản xuất, quân sự, nghiên cứu.
– Là nền tảng cho những thành tựu lớn lao, dù không được nhắc tên.
– Thể hiện quan niệm sống đẹp: “Hạnh phúc là được cống hiến”.
Nhắc người đọc trân trọng mọi đóng góp, dù nhỏ bé, dù âm thầm.
4. Nghệ thuật thể hiện
– Lời kể nhẹ nhàng, giàu chất thơ.
– Khắc họa nhân vật qua đối thoại, tình huống gặp gỡ ngắn mà sâu.
– Câu nói chủ đề kết tinh ý nghĩa truyện: gói gọn cảm hứng ngợi ca, gửi thông điệp nhân sinh.
III. Kết bài:
– Khẳng định lại: Câu nói “Trong cái lặng im…” chính là chìa khóa mở ra vẻ đẹp ẩn sâu của Lặng lẽ Sa Pa.
– Ca ngợi: Con người lao động thầm lặng là “bông hoa” đẹp nhất của Sa Pa.
– Liên hệ: Trong bất kỳ hoàn cảnh nào, đất nước vẫn cần và biết ơn những người lặng lẽ cống hiến.
Bài văn tham khảo:
Bài văn 1:
Trong văn học Việt Nam có những cây bút văn xuôi chỉ chuyên về truyện ngắn và ký – Nguyễn Thành Long là một trong số đó. Ông được khẳng định như một cây bút truyện ngắn và ký đáng chú ý trong những năm 60 – 70 với cả gần chục sách đã in. “Lặng lẽ Sa Pa” là kết quả của chuyến “thâm nhập thực tế” ở Lào Cai của tác giả trong mùa hè năm ấy.
Trong truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa”, tác giả Nguyễn Thành Long đã gửi gắm chủ đề của câu chuyện “trong cái lặng im… đất nước”. Điều ấy sẽ được thấy rõ qua nhân vật: anh thanh niên; ông…
Đọc truyện, người đọc thấy vẻ đẹp của Sa Pa hiện lên thật độc đáo, đầy chất thơ, nhưng truyện còn giới thiệu với chúng ta về vẻ đẹp của con người Sa Pa. Đó là những con người miệt mài làm việc, nghiên cứu khoa học, trong lặng lẽ mà rất khẩn trương vì lợi ích của đất nước, vì cuộc sống của con người.
Họ yêu công việc đến say mê, sẵn sàng hi sinh cả tuổi trẻ, hạnh phúc riêng tư cho công việc. Họ làm việc nhiệt tình, nghiêm túc, khoa học, và đầy trách nhiệm, vượt qua mọi khó khăn để hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình.
Đó là anh thanh niên – nhân vật chính trong truyện làm công tác khí tượng kiêm vật lý địa cầu. Sống một mình trên đỉnh núi Yên Sơn cao 2600m, quanh năm suốt tháng giữa cỏ cây và mây núi Sa Pa. Công việc của anh là: đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất, dựa vào công việc báo trước thời tiết hàng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu.
Vượt lên hoàn cảnh sống, những vất vả của công việc, anh có những suy nghĩ rất đẹp. Đối với công việc, anh yêu nó tới mức trong khi mọi người còn ái ngại cho cuộc sống ở độ cao 2600m của anh thì anh lại ước ao được làm việc ở độ cao trên 3000m. Vì anh cho như vậy mới gọi là lý tưởng.
Anh có những suy nghĩ thật đúng và sâu sắc về công việc đối với cuộc sống con người: “khi ta làm việc, ta với công việc là một, sao lại gọi là một mình được” và anh hiểu rằng công việc của anh còn gắn với công việc của bao anh em đồng chí dưới kia. “Công việc của cháu gian khổ thật đấy chứ cất nó đi, cháu buồn đến chết mất”.
Quan niệm của anh về hạnh phúc thật là đơn giản nhưng cũng thật đẹp. Khi biết một lần do phát hiện kịp thời một đám mây khô mà anh đã góp phần vào chiến thắng của không quân ta bắn rơi được máy bay Mỹ trên cầu Hàm Rồng, anh thấy mình “thật hạnh phúc”.
Cuộc sống của anh không cô đơn buồn tủi như người khác nghĩ. Bởi anh còn biết tạo niềm vui trong công việc, đó là đọc sách. Vì sách chính là người bạn để anh “trò chuyện”. Nhờ có sách mà anh chống trọi được với sự vắng lặng quanh năm. Nhờ có sách mà anh tiếp tục học hành, mở mang kiến thức.
Từ những suy nghĩ đẹp về công việc, hạnh phúc và cuộc sống, ở anh còn có những hành động thật đẹp đẽ biết bao. Mặc dù chỉ có một mình, không người giám sát, anh đã vượt qua những gian khổ của hoàn cảnh, làm việc một cách nghiêm túc, tự giác với tinh thần trách nhiệm cao. Nửa đêm, đúng giờ “ốp”, dù mưa tuyết giá lạnh thế nào anh cũng trở dậy ra ngoài trời làm việc. Ngày nào cũng vậy, anh làm việc một cách đều đặn, chính xác đủ 4 lần trong một ngày vào lúc 4 giờ, 11 giờ, 7 giờ tối và 1 giờ sáng.
Nhưng cái gian khổ nhất là vượt qua được sự cô đơn, vắng vẻ quanh năm suốt tháng một mình trên đỉnh núi cao, không một bóng người. Mới đầu, anh “thèm người” tới mức phải lấy cây chắn ngang đường ô tô để được nghe tiếng người ! Về sau anh nghĩ: “Nếu đó chỉ là nỗi nhớ phồn hoa đô thị thì thật xoàng” và anh đã vượt qua để sống, làm việc một mình với cỏ cây thiên nhiên Sa Pa, để trở thành: “con người cô độc nhất thế gian” mà bất cứ ai đã một lần gặp anh đều mang theo ấn tượng đẹp đẽ.
Anh còn có một nếp sống đẹp. Anh tự sắp xếp cuộc sống một mình ở trạm một cách ngăn nắp: có một vườn rau xanh tốt, một đàn gà đẻ trứng, một vườn hoa rực rỡ.
Ở người thanh niên ấy còn có một phong cách sống rất đẹp. Đó là sự cởi mở, chân thành với khách, rất qúy trọng tình cảm của mọi người, khao khát được gặp gỡ, được trò chuyện. Dẫu phải sống một mình nhưng anh vẫn luôn quan tâm tới người khác: anh gửi biếu gói tam thất cho vợ bác lái xe vừa bị ốm, tặng hoa cho cô gái, mời bác lái xe và ông hoạ sĩ uống trà, tặng cho người đi xa một giỏ trứng gà tươi.
Anh còn là người khiêm tốn, thành thực cảm thấy công việc và những đóng góp của mình chỉ là nhỏ bé. Khi ông hoạ sĩ muốn vẽ chân dung anh, anh nhiệt tình giới thiệu với ông những người khác mà anh cho rằng đáng cảm phục hơn anh.
Đó những con người làm việc âm thầm, lặng lẽ cho đất nước qua lời kể của anh thanh niên. Ông kỹ sư vườn rau: Ngày này qua ngày khác ngồi trong vườn, chăm chú rình xem cách lấy mật của ong để rồi tự tay thụ phấn cho hàng vạn cây su hào để hạt giống làm ra tốt hơn, để xu hào trên toàn miền Bắc ta ăn được to hơn, ngọt hơn trước.
Đó là anh cán bộ nghiên cứu sét: Đã “11 năm không một ngày xa cơ quan” luôn “trong tư thế sẵn sàng, suốt ngày chờ sét” để lập bản đồ tìm ra tài nguyên trong lòng đất. Những con người ấy làm cho anh thanh niên thấy “cuộc đời đẹp quá” đâu còn buồn tẻ “cô độc nhất thế gian”. Đúng như tác giả đã viết: “Trong cái lặng im… cho đất nước”.
Nhân vật anh thanh niên, ông kỹ sư vườn rau, anh cán bộ nghiên cứu sét giúp ta hiểu thêm ý nghĩa của những công việc thầm lặng. Họ sống cống hiến cho dân tộc, cho nhân dân, sống có ý nghĩa sẽ mang đến cho con người niềm vui và hạnh phúc. Cuộc sống lao động giản dị nhưng cao đẹp làm nên vẻ đẹp đích thực của mỗi con người, có sức thuyết phục lan toả với những người xung quanh.
Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long không chỉ đơn thuần là một câu chuyện về miền núi cao mờ sương, mà còn là khúc nhạc êm dịu ca ngợi những con người thầm lặng nhưng giàu ý nghĩa. Từ anh thanh niên làm khí tượng kiên trì với những con số đến ông kĩ sư nghiên cứu sét, vợ chồng kĩ sư nông nghiệp… tất cả họ đều như những nốt nhạc nhỏ góp vào bản hòa ca lớn của đất nước. Họ không tìm kiếm sự phô trương, không mong đợi lời ngợi khen, mà lặng lẽ dâng hiến sức lực và trí tuệ cho Tổ quốc. Chính sự bền bỉ, lặng lẽ ấy đã dệt nên một “bài ca về tình yêu Tổ quốc” giản dị nhưng sâu sắc, để mỗi người đọc khi khép lại trang sách vẫn còn nghe âm vang đâu đó giữa “cái im lặng của Sa Pa”. Và hơn hết, tác phẩm khơi gợi trong ta một niềm tin, rằng ở bất cứ nơi nào trên đất nước này, vẫn luôn có những con người đang miệt mài góp từng giọt mồ hôi, từng phút giây lao động cho sự trường tồn và phát triển của quê hương.
Bài văn 2:
Nhắc đến Nguyễn Thành Long, người ta thường nhớ ngay đến một cây bút của truyện ngắn Việt Nam hiện đại với phong cách nhẹ nhàng, giàu chất thơ, luôn hướng ngòi bút về những vẻ đẹp bình dị trong cuộc sống đời thường. Văn ông không ồn ào, không kịch tính, mà lặng lẽ gieo vào lòng người đọc những dư vị ấm áp, những suy ngẫm sâu xa về con người và cuộc đời. Trong số các sáng tác của ông, Lặng lẽ Sa Pa là tác phẩm tiêu biểu, được viết năm 1970 sau chuyến đi thực tế ở Lào Cai. Ở giữa miền núi cao mây phủ ấy, tác giả đã khắc họa nên những con người làm việc âm thầm mà bền bỉ, những tâm hồn đẹp như những đóa hoa dại nở giữa sương mù. Đặc biệt, câu nói: “Trong cái im lặng của Sa Pa, dưới những dinh thự cũ kỹ của Sa Pa, Sa Pa mà chỉ nghe tên, người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước” đã trở thành một lời kết tinh chủ đề, một thông điệp nhân văn sâu sắc gửi gắm qua toàn bộ tác phẩm.
“Cái im lặng của Sa Pa” trước hết là sự im lặng của thiên nhiên vùng núi cao: mây phủ trắng ngần, rừng thông vi vút, con đường dốc ngoằn ngoèo chỉ nghe tiếng bánh xe nghiến trên đá. Nhưng đó không chỉ là một bức tranh tĩnh lặng về âm thanh, mà còn là một ẩn dụ giàu ý nghĩa. Nơi tưởng như chỉ dành cho nghỉ dưỡng ấy lại ẩn chứa những công việc âm thầm, không ồn ào, không được phô trương. “Dưới những dinh thự cũ kỹ” – hình ảnh gợi đến Sa Pa như một thị trấn nghỉ mát xưa cũ, có phần trầm mặc, nơi mà nhiều người chỉ hình dung đến những ngày thong thả, hưởng thụ. Thế nhưng, phía sau lớp vỏ yên ả đó, vẫn có những con người miệt mài “làm việc và lo nghĩ” cho đất nước, trong âm thầm, lặng lẽ mà không kém phần quan trọng. Câu nói này giống như một nhát cắt nhỏ nhưng sắc, mở ra cho người đọc thấy những “mạch sống” ẩn sâu dưới bề mặt phẳng lặng của Sa Pa.
Tiêu biểu nhất trong những con người đó là anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lý địa cầu. Anh sống một mình trên đỉnh Yên Sơn cao 2600m, bốn bề mây phủ, quanh năm chỉ có núi và rừng làm bạn. Công việc của anh đơn giản mà gian khổ: đo, ghi, báo số liệu thời tiết bốn lần một ngày, kể cả lúc nửa đêm và trong mọi điều kiện thời tiết. Có hôm mưa tuyết dày đặc, gió rét cắt da, anh vẫn phải khoác áo mưa, chống chọi để kịp giờ báo về trung tâm. Có lần, vì dự báo bão, anh đã thức trắng đêm không ngủ, canh từng giờ từng phút. Ở nơi mà cả mùa đông dài chỉ vài lần có người ghé qua, anh vẫn giữ cho mình một tinh thần lạc quan, một nụ cười hiền lành và lòng hiếu khách chân thành.
Công việc của anh tuy nhỏ bé và thầm lặng, nhưng lại có ý nghĩa lớn lao. Những con số khí tượng chính xác ấy phục vụ trực tiếp cho sản xuất, quốc phòng, nghiên cứu khoa học. Chỉ cần một sai sót, hậu quả có thể ảnh hưởng đến cả một vùng, một ngành. Điều khiến người đọc xúc động là anh không hề than vãn về nỗi cô đơn hay sự vất vả, mà ngược lại, còn thấy hạnh phúc vì được góp một phần công sức cho đất nước. Lý tưởng sống ấy gọn gàng trong câu nói của anh: “Khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được?”
Bên cạnh anh thanh niên, tác phẩm còn giới thiệu những nhân vật khác cũng đang lặng lẽ cống hiến. Đó là ông kĩ sư nghiên cứu sét, mười một năm miệt mài ở Sa Pa để vẽ bản đồ sét cho toàn quốc, một công việc mà hầu như chẳng mấy ai biết tới nhưng lại có giá trị lớn về an toàn và kỹ thuật. Đó là vợ chồng anh kĩ sư nông nghiệp, rời thành phố lên núi cao để trồng rau, nuôi gà, thử nghiệm các giống mới, góp phần cải thiện đời sống người dân. Họ khác nhau về công việc, hoàn cảnh, nhưng đều chung một điểm: chấp nhận gian khổ, bền bỉ lao động, coi hạnh phúc là được sống và làm việc có ích.
Những công việc ấy, nếu nhìn từ bên ngoài, có thể bị cho là “tẻ nhạt” hoặc “không đáng kể”. Nhưng Nguyễn Thành Long đã cho người đọc thấy ý nghĩa cao quý của chúng. Chúng là những viên gạch nhỏ bé nhưng cần thiết để dựng xây công trình lớn của đất nước. Chính những con người ấy là nền móng vững chắc cho những thành tựu rực rỡ. Nếu không có sự đo đạc, dự báo của anh thanh niên, có thể một cơn bão sẽ gây ra thiệt hại nặng nề. Nếu không có những người nghiên cứu sét hay lai tạo giống cây trồng, sẽ không có những giải pháp an toàn và bền vững cho sản xuất. Tác giả dường như muốn nhắc nhở: không chỉ những công việc ở nơi tiền tuyến, hào quang mới đáng trân trọng, mà cả những việc âm thầm, khuất lấp cũng đáng được ghi nhận.
Điều đặc biệt là Nguyễn Thành Long không hô khẩu hiệu hay dùng lời lẽ lên gân. Ông kể chuyện bằng giọng nhẹ nhàng, giàu chất thơ, để cho nhân vật tự bộc lộ qua lời nói và hành động. Câu nói “Trong cái im lặng của Sa Pa…” được đưa ra như một nhận xét thoáng qua, nhưng lại đọng lại lâu dài. Nó không chỉ là một lời giới thiệu về Sa Pa, mà là lời gợi mở để người đọc tự phát hiện ra vẻ đẹp của những con người đang sống và làm việc nơi đây. Chính vì thế, người đọc có cảm giác như đang được “nhắc khẽ” – một cách truyền cảm hứng tinh tế, không áp đặt.
Tác phẩm cũng khéo léo gửi gắm một thông điệp vượt thời gian: Mỗi thời kỳ đều có những “Sa Pa” của riêng nó – những nơi tưởng chừng bình lặng nhưng ẩn chứa bao con người thầm lặng cống hiến. Trong cuộc sống hiện đại hôm nay, chúng ta vẫn có thể bắt gặp hình ảnh của anh thanh niên khí tượng trong những bác sĩ vùng sâu vùng xa, những nhà khoa học trong phòng thí nghiệm, những kỹ sư miệt mài ở công trường… Họ ít khi được nhắc tên trên báo chí, nhưng chính họ đang giữ cho guồng máy xã hội vận hành bền bỉ.
Nhìn rộng hơn, câu nói ấy còn nhắc mỗi chúng ta biết trân trọng những đóng góp của người khác và ý thức về giá trị của công việc mình làm, dù lớn hay nhỏ. Bởi “im lặng” không đồng nghĩa với “vô nghĩa” – đôi khi, im lặng lại là cách để cống hiến sâu sắc và bền bỉ nhất. Nguyễn Thành Long đã tinh tế chọn Sa Pa – một nơi nổi tiếng vì cảnh đẹp và sự yên tĩnh – để ẩn chứa một bài học về lao động và cống hiến. Cũng như vẻ đẹp của hoa không chỉ ở sắc màu rực rỡ mà còn ở mùi hương âm thầm lan tỏa, vẻ đẹp của con người lao động không chỉ nằm ở thành tích lớn lao, mà còn ở những ngày tháng kiên trì với công việc bình dị của mình.
Khi gấp lại trang sách, câu nói “Trong cái im lặng của Sa Pa…” vẫn vang vọng, như một lời nhắc dịu dàng nhưng không dễ quên. Nó khiến ta nghĩ về những “khoảng lặng” trong cuộc sống – nơi vẫn đang có những người cần mẫn gieo hạt, dù chẳng mấy ai nhìn thấy. Và biết đâu, chính ta cũng có thể trở thành một trong những “người Sa Pa” ấy, nếu ta biết tìm thấy niềm vui và ý nghĩa trong công việc, dù nhỏ bé, và làm nó với tất cả trái tim.
Kết lại, Lặng lẽ Sa Pa không chỉ là một bức tranh đẹp về miền núi cao, mà còn là một bản nhạc dịu dàng ca ngợi con người lao động. Câu nói “Trong cái im lặng của Sa Pa…” như sợi chỉ đỏ xuyên suốt, kết nối những nhân vật, công việc và thông điệp của tác phẩm. Nó nhắc ta rằng, trong mọi hoàn cảnh, đất nước vẫn được dựng xây từ biết bao bàn tay lặng lẽ, và rằng mỗi người trong chúng ta đều có thể góp một “viên gạch” vào công trình chung. Đó là vẻ đẹp bền vững, giản dị mà cao quý – vẻ đẹp mà Nguyễn Thành Long đã chắt lọc, gửi vào trang văn, để rồi thấm dần vào tâm hồn người đọc.
